Berlijn is een heerlijke stad om te bezoeken. Miljoenen toeristen komen ieder jaar naar de hoofdstad van Duitsland. De hoogtepunten van Berlijn zijn talrijk. Meer dan welke andere stad in Europa dan ook, symboliseert Berlijn de grote veranderingen die zich aan het eind van de vorige eeuw in Oost- en West-Europa voltrokken. Nog steeds zijn er in het hedendaagse Berlijn veel plekken die aan die periode herinneren.
Daarnaast was Berlijn het centrum van de tirannie door Nazi-Duitsland. Het indrukwekkende Holocaustmonument en de Reichstag mag je tijdens je bezoek aan de stad zeker niet overslaan. We nemen je in deze blog mee naar de belangrijkste hoogtepunten van Berlijn.
De top 12 bezienswaardigheden tijdens je stedentrip naar Berlijn
Een leuke en perfecte manier om een stad snel te leren kennen is met een fietstour. In Berlijn kan dat onder meer bij Baja Bikes. Dit Nederlandse bedrijf biedt in veel steden wereldwijd een rondrit aan onder begeleiding van een Nederlandstalige gids. Deze weet erg veel te vertellen over de stad en geeft heel veel achtergrondinformatie. In krap drie uur tijd leer je veel over de historie, cultuur en de hoogtepunten van de stad. Een optimaal begin dus van een stedentrip naar Berlijn!
Wat je in elk geval volgens ons moet zien of doen lees je hieronder.
Brandenburger Tor
De Brandenburger Tor is een van de bekendste bezienswaardigheden van Duitsland. De poort werd eind 18e eeuw in neoklassieke stijl gebouwd op de plek waar voorheen een stadspoort stond. Van hieruit liep de weg naar de stad Brandenburg. Boven op de nieuwe stadspoort kwam een grote vierspan te staan die je ook nu nog in alle pracht kunt bewonderen.
Tijdens zijn hele bestaan was de Brandenburger Tor een locatie van grote historische gebeurtenissen. Dit begon al in 1806 na de Pruisische nederlaag bij de Slag bij Jena-Auerstedt. Napoleon gebruikte de Brandenburger Tor als decor voor een triomftocht, en nam de vierspan mee naar huis. Na de nederlaag van Napoleon in 1814 en de Pruisische bezetting van Parijs kwam de vierspan terug naar Berlijn. De Brandenburger Tor werd daarmee een Pruisische triomfboog.
Toen de nazi’s aan de macht kwamen, gebruikten ze de Brandenburger Tor als symbool van overwinning. Wonderbaarlijk genoeg overleefde de poort de vele bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Restauratiewerkzaamheden volgden in de jaren daarna. Tijdens de Koude Oorlog was de poort tot ‘die Wende’ verboden terrein voor West-Duitsers.
Tegenwoordig is het bouwwerk een symbool van niet alleen de tumultueuze geschiedenis van Europa en Duitsland, maar ook van Europese eenheid en vrede. Toen Duitsland in 2014 het WK voetbal won, hield het Duitse nationale voetbalteam heel symbolisch er hun triomftocht. De Brandenburger Tor is daarnaast nog steeds de finish van de marathon van Berlijn.
Reichstag
Vlak bij de Brandenburger Tor bevindt zich het prachtige, bombastische gebouw van het Duits parlement: de Reichstag. De naam Reichstag (Rijksdag in het Nederlands) staat voor parlementszitting, een term die al gebruikt werd in het Romeinse Rijk.
Over onder meer de aankoop van de grond waren vele onderhandelingen nodig. Daarom begon de bouw van de Reichstag pas tien jaar na de eenwording van Duitsland in 1871. In 1894 was de officiële opening waarna het Duits parlement zijn intrek nam. Begin 1933 vloog het gebouw in brand. Men vermoedt (maar is niet bevestigd) dat het vuur is aangestoken. Tijdens de 12 jaar durende nazi-heerschappij werd het gebouw niet gebruikt voor parlementaire zittingen. De grote vergaderzaal, die na de brand onbruikbaar was, werd door de nazi’s wel gebruikt voor propaganda- en militaire doeleinden.
Na de Tweede Wereldoorlog raakte het gebouw, mede door de zware beschadigingen vanwege de bombardementen, verder in onbruik. In de jaren zestig begonnen de restauratiewerkzaamheden maar pas na ‘die Wende’ werd hiermee vaart gezet. Na de voltooiing in 1999 nam het Duits parlement opnieuw haar intrek in het werkelijk prachtige gebouw.
Bovenop de Reichstag is er een bijzonder grote, glazen koepel. Die koepel is vanuit de verte al te zien maar – nog beter – ook te bezoeken. Vanaf het dakterras bij de koepel heb je een fantastisch 360 graden uitzicht over Berlijn. Vanuit de koepel kun je ook van bovenaf het parlement zien vergaderen en debatteren. Bezichtiging is gratis maar je moet je wel van tevoren online registreren. Vergeet niet om de audiotour tijdens je bezoek aan de koepel te volgen. Daarnaast is de expositie van foto’s en andere content in de koepel erg interessant!
Uitzicht vanuit Fernsehturm
Voor een nog beter uitzicht dan die vanaf de Reichstag moet je beslist naar de televisiemast bij het Alexanderplatz. De mast is met 368 meter de hoogste toren van Duitsland en de op en na hoogste van Europa.
De toren ging voor het publiek open in 1969. Dit was in een periode waarin Oost en West elkaar de loef probeerden af te steken. In dit geval won Oost-Duitsland de prestigestrijd om de hoogste toren.
Het observatiedek en de aangrenzende bar bevinden zich op 203 meter hoogte. Ook heb je nog een restaurant in de televisiemast. Dit restaurant draait in slechts 30 minuten 360 graden rond. Je kunt online je tickets kopen. Kun je niet wachten tot je zelf in de top van het prachtige uitzicht geniet? Neem dan alvast een virtueel kijkje.
Holocaustmonument
Vlakbij de Brandenburger Tor bevindt zich een van de meest indrukwekkende monumenten van Berlijn, namelijk het Holocaustmonument. Het monument is feitelijk een bijzonder groot en abstract kunstwerk, bestaande uit grote betonnen blokken van ongelijke hoogte op een golvende ondergrond. Als je vanuit de buitenzijde naar het midden toe loopt, worden de blokken hoger en de ondergrond lager. De eerste indruk is een duidelijke structuur van ordelijk geplaatste blokken maar uiteindelijk raak je er juist door gedesoriënteerd. De betekenis daarvan wordt aan de bezoeker overgelaten. Onder het monument heb je een museum met (permanente) exposities over de Holocaust en de Joden die zijn omgekomen. Het museum is via een trap (en lift) bereikbaar.
Overblijfselen en bezienswaardigheden van de Koude Oorlog
Checkpoint Charlie en de laatste overblijfselen van de Berlijnse Muur mogen beslist niet aan je bezoek aan Berlijn ontbreken. Althans, als je net als wij de Koude Oorlog in je jeugdjaren vanaf veilige afstand hebt ‘meegemaakt’. Maar ook het Koude Oorlog Museum is de moeite waard, omdat het op interactieve wijze ingaat op die periode in de stad.
De Berlijnse Muur
De Berlijnse Muur was een met wachttorens bewaakte, hoge betonnen muur die Berlijn in de jaren 1961 tot 1989 letterlijk maar vooral ook figuurlijk in tweeën deelde. Alhoewel het grootste deel van de muur na ‘die Wende’ door de bevolking is afgebroken, zijn nog steeds delen van de muur te zien. Zo heb je ten oosten van het stadscentrum in de Mühlenstraße nog een redelijk intacte muur. De muur heeft veel prachtige muurschilderingen.
Andere plekken waar je restanten van de muur kunt bekijken zijn onder meer het Potsdamer Platz, de begraafplaats Invalidenfriedhof en het Berlijnse Muurmonument in de Bernauerstrasse. Dit monument is een absolute must voor iedereen met interesse in dit deel van de geschiedenis van de stad. Het is niet de muur zelf die indrukwekkend is, maar meer de plek. Dit was namelijk het deel van de stad waar zoveel mensen de oversteek, al dan niet via tunnels, probeerden te maken naar de overzijde. Maar daarmee ook de plek waar zoveel mensen de dood vonden. Het uitkijkplatform geeft je een indruk van de ware omvang van de muur en hoe beangstigend het ‘niemandsland’ tussen de twee delen van de muren moet zijn geweest.
Checkpoint Charlie
Checkpoint Charlie was tijdens de Koude Oorlog de enige grensovergang tussen Oost- en West-Berlijn voor buitenlanders. De inwoners zelf mochten er geen gebruik van maken. De controlepost werd een symbool van de Koude Oorlog en vertegenwoordigde de scheiding van Oost en West. Het was ook op deze plek waar Sovjet- en Amerikaanse tanks tegenover elkaar kwamen te staan tijdens de Berlijnse crisis van 1961.
De controlepost is er niet meer. Wel vind je er nog het beroemde bord waarop staat dat je de Amerikaanse sector verlaat. Maar waarom je echt naar de voormalige locatie van de controlepost moet is om het nabijgelegen Haus am Checkpoint Charlie. Het privémuseum heeft bijzonder interessante exposities over de scheiding tussen Oost en West. Je vindt er veel foto- en videomateriaal over onder meer de vele succesvolle ontsnappingspogingen.
Koude Oorlog Museum
Laatst brachten we in Berlijn een bezoek aan een voor ons toen nog onbekend museum: het Koude Oorlog Museum aan Unter den Linden. Dit museum biedt op bijzonder interactieve wijze inzicht in de internationale geschiedenis van de Koude Oorlog. En op de invloed die de oorlog 40 jaar lang had op het leven van mensen wereldwijd. Onder de slogan “Two Sides of the Same Story” besteedt het museum aandacht aan beide kanten van het conflict. Zonder meer erg boeiend en wat ons betreft een must-visit tijdens je stedentrip naar Berlijn.
Museuminsel
Cultuurliefhebbers mogen dit eiland in de rivier de Spree niet missen. Hier vind je de vijf belangrijkste musea van de stad. Ieder museum heeft een eigen thema of behandelt een specifieke periode uit de historie. Samen geven ze een prachtig overzicht van de kunstgeschiedenis. Het Museuminsel is sinds 1999 UNESCO-werelderfgoed.
In het Bodemuseum is veel Byzantijnse kunst tentoongesteld. De Nationalgalerie laat werk zien van de beroemde Franse impressionisten en Rodin. Overigens ziet het museum eruit als een oude Griekse tempel. Het Pergamonmuseum toont vooral de kunst uit die Griekse oudheid en daarnaast Islamitische kunst. Het Altes Museum toont voornamelijk kunst uit de klassieke oudheid. Het Neues Museum doet zijn naam niet helemaal eer aan. Je vindt er vooral objecten uit het oude Egypte. Pronkstuk is de buste van Nefertiti, een vroegere koningin uit dat land.
Als je geïnteresseerd bent in het dagelijks leven uit de tijd van de DDR, dan kun je het interactieve DDR Museum bezoeken. Dit ligt naast de Museuminsel aan de andere kant van de rivier. Het is een vrij klein, maar interessant museum. Slechts een aantal objecten liggen in vitrines. De rest kun je aanraken. Dit is de kans om eens in een Trabant te zitten. Omdat het klein is, kan het snel druk zijn in het museum. De tip is daarom om online je tickets te boeken en zo vroeg mogelijk op de dag er naar toe te gaan.
De Dom
De Berliner Dom, gelegen op het Museuminsel, is een protestantse kathedraal. Het bombastisch bouwwerk van 117 bij 73 meter is een van de meest indrukwekkende bezienswaardigheden van Berlijn. De Dom werd pas begin 20e eeuw voltooid op de plek waar midden 18e eeuw ook al een Dom stond. De kathedraal combineert neobarokke en neorenaissancestijlen. Het interieur van de dom is weelderig, met majestueuze koepelplafonds en prachtige mozaïeken.
Bijzonder binnen de Dom is het wereldberoemde Sauerorgel, het grootste orgel dat ooit door Wilhelm Sauer gebouwd werd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Dom zwaar beschadigd waardoor het orgel lange tijd zonder dak boven het hoofd zat. Pas in 1993 werd het orgel volledig gerestaureerd en nagenoeg in zijn oorspronkelijke staat gesteld. Met 6954 pijpen, 4 klavieren en 113 registers is het orgel niet alleen zeer groot maar ook indrukwekkend muzikaal.
Naast zijn religieuze rol, fungeert de Berliner Dom ook als locatie voor culturele evenementen, zoals concerten en tentoonstellingen. En als toeristische attractie, met de mogelijkheid voor bezoekers om de koepel te beklimmen. Het zijn aardig wat traptreden die je moet beklimmen maar de beloning is een fantastisch, panoramisch uitzicht over de stad.
Hackescher Markt en de Hackesche Höfe
De Hackescher Markt is een plein in het Berlijnse stadsdeel Mitte. Het plein staat bekend om het uitgaansleven. Hier vind je veel cafés, bars en restaurants. Zeker bij een mooie zonnige dag zit je hier geweldig. Vanaf de vele terrassen heb je een uitstekend uitzicht op de fraaie gevels van de panden rondom het plein.
Je zult begrijpen dat je hier niet de enige toerist bent. Toch mag je wat ons betreft dit plein niet overslaan als je in Berlijn bent. Zeker op zaterdagochtend is het leuk om er op het terras te zitten. De buurtbewoners zijn hier dan te vinden voor hun aankopen op de kleine weekmarkt die er dan plaatsvindt.
Direct achter de Hackescher Markt vind je De Hackesche Höfe. Dit zijn binnenplaatsen rondom ongeveer 12 woningen. De Hackesche Höfe zijn begin 1900 ontworpen. Ze moesten een voorbeeld worden voor modern en gezond leven en werken in de stad. In de Tweede Wereldoorlog zijn ze bijna volledig verwoest. Na een grondige renovatie zijn ze nu weer teruggebracht in hun oude stijl. Je kunt er genieten van prachtige geglazuurde tegelwanden en Moorse mozaïeken.
Gedächtniskirche
De Gedächtniskirche, die voluit officieel Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche heet, is een van de bekendste bezienswaardigheden van Berlijn. Ook is het een symbool van de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog. Alleen de toren is als ruïne blijven staan. Daarnaast heeft men een moderne achthoekige kerk gebouwd. De Berlijners zelf noemen de combinatie van ruïne en nieuwbouw oneerbiedig “poederdoos en lippenstift”. Een andere minder vleiende bijnaam voor de toren van de kerk is “de holle kies”.
De overblijfselen van de neoromaanse kerk herinneren aan de band tussen de troon en de kerk uit de tijd van de keurvorsten Hohenzollerns. In de kerk bevinden zich veel reliëfs van de opeenvolgende generaties van deze dynastie. De kerk is ooit gebouwd ter nagedachtenis aan keizer Wilhelm I. Daarnaast hangt in de kerk een bijzonder kruis. Dit is gemaakt van spijkers afkomstig uit de kathedraal van Coventry in Engeland. Die kathedraal werd in de Tweede Wereldoorlog verwoest tijdens een Duitse luchtaanval.
Slot Charlottenburg
Het slot Charlottenburg is het grootste kasteel van Berlijn. Keurvorst Frederik gaf opdracht tot de bouw van het kasteel eind van de 17e eeuw. Hij schonk het slot aan zijn vrouw Sophie Charlotte. Het deed vooral dienst als zomerverblijf. Het had toen de naam Slot Lietzenburg. Na de dood van Sophie Charlotte in 1705 kreeg het slot als eerbetoon haar naam. Daarna heeft men in verschillende perioden het slot verder uitgebreid. Er kwam een Oranjerie en de beeldbepalende koepel. Een aantal jaren daarna kwam er ook een grote oostelijke vleugel bij.
Het slot heeft veel te lijden gehad van de Tweede Wereldoorlog. Na een grondige restauratie toont het slot weer de weelderige grandeur uit de tijden van Pruisische Barok en het Rococo. Bij een rondleiding ervaar je echt de sfeer van het hofleven in vroeger tijden.
Maar niet alleen binnen is het genieten. Het slot heeft een prachtig park rondom gelegen. Men heeft het ooit ontworpen naar het voorbeeld van de tuinen van het Paleis van Versailles. Het is een genoegen om door het park te wandelen.
Kurfurstendamm
De Kurfürstendamm is de belangrijkste boulevard van Berlijn. De locals hebben het echter altijd over de “Ku’damm”. Je vindt hier de belangrijkste winkels, galeries, restaurants, cafés, theaters en bioscopen. Het is misschien wel de meest levendige straat van Duitsland. Het verkeer gaat hier tot diep in de nacht door.
Vroeger domineerden tal van prachtige Jugendstilpanden de Ku’damm. Helaas zijn er in de oorlog veel verwoest. Toch kom je de grandeur uit de hoogtijdagen van Keizer Wilhelm op diverse plekken nog wel tegen.
Op de Ku’dam ligt het museum Story of Berlin. Het is zeker aan te raden om dit te bezoeken. In zo’n 20 zalen maak je een wandeling door 800 jaar Berlijnse geschiedenis. Het is een echte multimediale belevenis. Daarnaast kun je er een nucleaire schuilkelder bezichtigen. Deze ligt onder de Kurfürstendamm en diende als eventuele schuilplaats in de tijd van de Koude Oorlog.
Overzichtskaart met de top 12 van bezienswaardigheden
Stedentrip naar Berlijn: antwoorden op praktische vragen
Je kunt Berlijn uitstekend bereiken met de trein. Vanuit Amsterdam Centraal ben je in net iets minder dan zes uur in de stad. Met de vorig jaar gelanceerde, comfortabele European Sleeper doe je er minder dan acht uur over. Je komt aan op het Hauptbahnhof. Hiervandaan wandel je zo naar het centrum. Lees onze blog over onze ervaringen met de European Sleeper naar Berlijn voor meer informatie.
Met de auto is de afstand vanaf Utrecht bijna 640 kilometer. Zonder oponthoud duurt de rit ongeveer 6,5 uur over de snelweg. Als je met de auto komt, is een milieusticker in Berlijn verplicht.
Tot slot kun je met het vliegtuig naar Berlijn. De stad kent twee internationale luchthavens: Schönefeld en sinds eind 2020 ook luchthaven Brandenburg.
Houd er rekening mee dat Berlijn een uitgestrekte stad is. De agglomeratie is bijna 900 km2 groot. Dat is maar liefst acht keer groter dan Parijs. Gelukkig beschikt de stad over een goed functionerend OV-netwerk. Een kaartje voor de metro of de bus is daarnaast niet duur. Het is absoluut de moeite waard om een ritje met de bus van lijn 100 te maken. Die komt langs de belangrijkste hoogtepunten van de stad.
De metro bestaat uit een zogenaamd U- en een S-netwerk. De U-Bahn is een normale metro met een heel fijnmazig systeem. Bijna iedere bestemming is hiermee binnen handbereik. De S-Bahn is een snelmetro met minder haltes. Als je snel van het ene deel van de stad naar het andere wilt, kun je het beste kiezen voor een S-Bahn.
Met de BerlinWelcomeCard mag je gratis van alle vormen van OV gebruikmaken in de stad. Daarnaast biedt de kaart interessante kortingen voor zo’n 200 attracties in Berlijn. Je kunt de kaart kopen voor 2 tot en met 6 dagen.
Het is een goed idee om op de eerste dag in Berlijn een fietstour met gids te maken. Zo leer je de weg door de stad kennen en zie je de belangrijkste hoogtepunten. Wij boeken onze fietstour altijd bij Baja Bikes. Je krijgt een uitstekende Nederlandse gids (die echt alles van de stad weet), goed materiaal en een heerlijke, veilige route door de stad.
Er is een ruime keuze aan accommodatie in Berlijn in alle prijsklassen. Houd er rekening mee dat jaarlijks veel bezoekers naar Berlijn willen. Zeker in het hoogseizoen is het raadzaam om ruim van tevoren te reserveren. Afgelopen keer, toen we Berlijn bezochten met de European Sleeper, verbleven we in het AMANO Grand Central. Dit erg prettig en goed betaalbare hotel is ideaal gelegen vlakbij het Hauptbahnhof. Wij konden ons toen direct opfrissen na de nachtrit om er vervolgens meteen op uit te trekken.
Wachtrijen vermijden en speciale tours in Berlijn
Boek hier speciale tours bij onze partner GetYourGuide. Wij ontvangen voor je boeking een bescheiden commissie zonder extra kosten voor jou. De commissie helpt ons om deze reisblog te onderhouden.
