In deze blog nemen we je mee op een stadswandeling die we onlangs maakten door Deventer, de stad waar ik met erg veel plezier 8 jaar heb gewoond.
Wat weinig Nederlanders weten is dat Deventer een van de oudste steden van Nederland is. Ergens midden 10e eeuw kreeg de toen groeiende nederzetting aan de fraaie, meanderende IJssel al stadsrechten. Wat de stad in onze ogen zo bijzonder maakt is dat van haar rijke historie zoveel en keurig gerestaureerd bewaard is gebleven. Er zijn maar weinig steden in Nederland met zoveel monumenten. Het Bergkwartier in het oude stadshart is hiervan een sprekend voorbeeld.
Door de ligging in het bosrijke rivierlandschap van Salland, is de stad daarnaast een perfecte uitvalsbasis voor fantastische fiets- en wandeltochten. Ook wij combineerden onze stadswandeling met een heerlijke wandeling om en rond de IJssel.
Deventer: een compacte, bijzonder mooie en oude stad
De geschiedenis van Deventer gaat terug naar de tijd van de Romeinen toen in de huidige wijk Colmschate een Germaanse nederzetting was. De iets zuidelijker gelegen IJssel werd door de eeuwen heen een steeds belangrijkere plek voor boeren, vissers en jagers. Daar groeide het eens zo kleine Germaanse dorpje al in de 8e eeuw uit tot een nederzetting van stedelijke proporties.
Om de stad tegen de Vikingen te beschermen werd de verdedigingswal van eind 9e eeuw extra versterkt met stadsmuren, torens en 5 grote en vele kleine stadspoorten. In de 11e en 12e eeuw werd de havenstad samen met Tiel een zeer belangrijke handelsplaats. Na aansluiting bij het Noord-Duitse Hanze Verbond groeide Deventer net als zustersteden Kampen en Zwolle verder uit tot een rijke, en invloedrijke handelsstad.
Tijdens de Tweede Oorlog liep de stad ernstige schade op door bombardementen van de geallieerde strijdkrachten. Ook het historische stadscentrum werd daarbij niet gespaard. Gelukkig is alsnog veel bewaard gebleven en heeft men veel kunnen restaureren. Het Deventer van nu heeft het oudste stenen huis van Nederland. Maar ook het oudste wandelpark en de oudste wetenschappelijke bibliotheek.
Hoogtepunten van een bezoek aan Deventer
Het oude centrum van Deventer is in verhouding tot steden als Utrecht en Amsterdam niet heel erg groot. Maar er valt zoveel te zien en te beleven dat je je hier makkelijk een weekend kunt vermaken. Hieronder noemen we enkele hoogtepunten in de oude binnenstad die we tijdens onze wandeling bekeken en waarvan we denken dat je die beslist gezien moet hebben.
Bergkwartier
De eerste wijk die we tijdens onze stadswandeling aan doen is het bijzonder pittoreske, middeleeuwse Bergkwartier, gelegen ten oosten van de Brink op een oude rivierduin. Deze wijk is feitelijk één groot monument. In deze wijk met de vele smalle en kronkelige straatjes woonden vroeger de kooplieden die hun koopwaar op de Brink verhandelden. Zoals de naam doet vermoeden is het heuvelachtig.
We klimmen omhoog tot we uitkomen bij de Bergkerk, een romaanse kruisbasiliek uit eind 12e eeuw. Tijdens de 15e eeuw kreeg de kerk door diverse verbouwingen een laatgotisch karakter. Tegenwoordig worden er exposities en concerten gehouden. Bij de Bergkerk vind je nog een deel van de oude stadsmuur. Je hebt hier een mooi uitzicht op de voormalige Boreelkazerne.
Vanuit de Bergkerk lopen we weer naar beneden richting de Waag op de Brink en komen daarbij langs de Muntentoren. Hier werden al vanaf de 10e eeuw als een van de weinige plaatsen in Nederland munten geslagen. In 1708 werd de laatste munt geslagen. In 1945 werd het gebouw voor een groot deel verwoest maar gelukkig weer in ere hersteld.
Omdat we nog niet genoeg hebben van deze prachtige wijk struinen we wat rond door enkele van de vele leuke straatjes in het Bergkwartier. Zo komen we uit in de Walstraat, de straat die vroeger de Brinkpoort met de Bergpoort verbond. Tegenwoordig is het een gezellige winkelstraat met koffietentjes en boetiekjes in het hogere marktsegment. Jaarlijks in december wordt hier het Deventer Dickens Festijn gehouden, een evenement rond Kerst waarbij (sommige) bewoners gekleed gaan in kleding uit de victoriaanse tijd. Het gebeuren trekt ongeveer 100.000 toeristen!
Op weg naar de Brink komen we uit in de Golstraat, een zijstraat van de Walstraat. Hier bevindt zich de Grote Synagoge. Dit gebouw uit eind 19e eeuw is opgetrokken in neorenaissancestijl. Bijzonder zijn de details in Spaans-Moorse stijl, waaronder minaret-achtige torentjes met aan weerszijden halve maansikkels. De synagoge heeft als zodanig redelijk lang dienst gedaan. Pas sinds de laatste jaren is het rijksmonument geen gebedshuis meer.
Noordenbergkwartier
We steken de Brink over en lopen naar het Noordenbergkwartier, het oudste deel van Deventer. Eenmaal in dit deel van het oude centrum realiseren we ons dat een bezoek aan Deventer absoluut niet compleet is zonder een stadswandeling door deze unieke, historische wijk.
Een van de vele bezienswaardigheden in het Noordenbergkwartier is de Grote of Lebuïnuskerk. In de Middeleeuwen was deze gotische hallenkerk een van de voornaamste kerken binnen het bisdom Utrecht. De kerk werd gebouwd midden 15e eeuw. De toren kwam bijna tien jaar later. Aan de voet van de ‘lantaarn’, het bovenste deel, heb je een bewandelbaar dek op 46 meter hoogte waar je naartoe kunt door 220 treden te beklimmen. Sinds midden 19e eeuw bevindt zich in de toren ook een prachtig carillon bestaande uit 53 klokken.
Hier staat ook het oudste stenen woonhuis van Nederland. Dit huis uit 1130 was tot de Reformatie in begin 16e eeuw de residentie van de proost van het kapittel van de Lebuïnuskerk. Op de begane grond had je een kapel. Daarnaast en er boven had je de ontvangstruimtes en woonvertrekken. Je vindt de Proosdij bij de Stromarkt en de Sandrasteeg.
Los van het oudste woonhuis van Nederland ligt in het Noordenbergkwartier ook de Athenaeumbibliotheek, de oudste wetenschappelijke bibliotheek van Nederland. Deze bibliotheek uit 1560 is voor het grootste deel gehuisvest in het Buiskenshuis, een voormalig zusterhuis van de Moderne Devotie. Je vindt er 9 kilometer aan oude gedrukte boeken en middeleeuwse handschriften. De cultuurhistorische speerpunten zijn de Moderne Devotie, de stad Deventer waar de Nederlandse boekdrukkunst al vroeg tot stand kwam, en Overijsselse regionalia.
Aan het Grote Kerkhof, waar ook het bijzonder vormgegeven stadhuis van Deventer ligt, lopen we tegen het voormalige pand van de Latijnse School aan. Het pand stamt uit de tweede helft van de 15e eeuw en is gebouwd in gotische stijl. In de Latijnse school werden destijds jongens, waaronder Erasmus (!), voorbereid op een religieus ambt of op een studie aan een universiteit.
De Brink met De Waag
Tussen de oudste wijk van Deventer, het Noordenbergkwartier, en het later gebouwde Bergkwartier ligt de Brink. Dit is het monumentale en centrale plein van de stad. Dit plein ontstond rond 1350 na de aanleg van de nieuwe stadsmuur waarbij een belangrijk deel van de scheepvaart zich verplaatste. Tijdens de vijf grote jaarmarkten die meerdere dagen duurde kwamen er kooplieden van heinde en verre om te handelen.
Sinds begin 16e eeuw bevindt zich op het plein ook de Waag. Dit icoon van de stad is de oudste waag van Nederland. In het waaggebouw brachten handelaren hun koopwaar. De ijkmeesters controleerden daarna het gewicht en de inhoudsmaten. Het waaggeld was een belangrijke inkomstenbron voor de stad.
We hebben zelf geen koopwaar maar kunnen het niet laten om wat te kopen bij het charmante kleine winkeltje van de Deventer Koek aan de Brink. Koekstad Deventer en koek zijn onlos(s)makelijk met elkaar verbonden. Dit begon al in het begin van de 15e eeuw toen de Hanzestad koek exporteerde naar het Noorse Bergen! Alhoewel de koek zelf sinds de jaren 50 van de vorige eeuw gemaakt wordt aan de Hanzeweg, hoor je de koek wat ons betreft gewoon te kopen in het winkeltje!
Stadsparken van Deventer
Als je na de beklimming van de Lebuïnuskerk en de klimpartijen in het Bergkwartier in alle rust wilt uitrusten, bezoek dan een van de vele prachtige parken die Deventer rijk is. Onze favoriet is het Rijsterborgherpark gelegen tussen het centraal station en de oude binnenstad. Eind 19e eeuw kwam in de buitengracht in het park een klein eilandje, het Vogeleiland, waar een grote volière vele exotische vogelsoorten herbergde. De bevolking kwam er graag. Mede dankzij het Deventer Stadsfestival is dit park nog steeds populair onder de Deventenaren. En deze zonnige dag ook bij ons. Terwijl we door het park lopen zien we veel sporters hardlopen of yoga-oefeningen doen. We rusten wat uit op een bankje en laten het leven in Deventer op ons inwerken.
Een ander fraai stadspark is het Plantsoen Worp aan de andere zijde van de IJssel. Het is het oudste park van Nederland. De mooie oude, hoge bomen en het stadsgezicht van het oude centrum vormen een prachtig decor voor diverse buitenactiviteiten. Zo vinden er regelmatig festivals plaats. Wij lopen er aan het einde van ons bezoek aan Deventer ook doorheen maar treffen er alleen wandelaars en hardlopers aan.
Andere parken die ook beslist een bezoekje waard zijn als je een fiets tot je beschikking hebt, zijn de Douwelerkolk in het oosten, het Nieuwe Plantsoen in het noordwesten en het Zandweteringpark in het noorden. Voorheen geweest maar vandaag slaan we het even over. Er moet namelijk gewandeld worden, en dat doen we langs de IJssel.
Heerlijke wandeling langs de IJssel bij Deventer
Rond de stad vind je een aantal kleine en middelgrote natuurgebieden waar je heerlijke wandelingen kunt maken. Voorbeelden zijn de Ossenwaarden, het voormalige militair oefenterrein Wechelerveld in het noorden van de stad, landgoed Wijtenhorst en de Natuurderij Keizerslanden.
Maar voor een heerlijke wandeling kun je ook veel dichterbij de hanzestad blijven. De wandeling die ik vroeger maakte (toen ik nog in Deventer woonde) en die we nu weer maken, is die aan weerszijden van de IJssel. Deze wandeling voert over de Welle waarna je of de spoorbrug of de autobrug naar de andere zijde van de IJssel loopt. Via het fijne, bosrijke stadspark Plantsoen Worp loop je vervolgens naar de andere brug. Op de wandeling – op die over de Welle na – blijf je zicht houden op de prachtige stadslijn van Deventer met de karakteristieke Lebuïnuskerk. Vanaf de stadszijde genieten we van een fraai uitzicht over de uiterwaarden van Deventer.
Stedentrip naar Deventer: praktische informatie
Vervoer naar en binnen de stad
Deventer is uitstekend te bereiken met de trein. Wil je echter met eigen auto er komen dan adviseren we je om je auto te parkeren bij het grote, gratis parkeerterrein bij het IJsselhotel aan de overkant van de IJssel. Een andere optie is uiteraard om alsnog in het centrum in een van de drie parkeergarages te gebruiken. Overnacht je in Deventer dan kun je je auto het beste bij je accommodatie parkeren.
Eenmaal in het oude centrum zijn alle bezienswaardigheden prima via een stadswandeling te bewonderen. Als je de auto geparkeerd hebt aan de overzijde van de IJssel dan kun je met het pontje over en weer. Toen wij er begin mei waren hebben we de stadswandeling gecombineerd met een rondwandeling via de auto- en spoorbrug over de IJssel.
Accommodatie
Voor een stad met een dergelijk compacte binnenstad is er voldoende accommodatie in Deventer in alle prijsklassen te vinden. Bij de meeste overnacht je in een karakteristiek, historisch pand aan ofwel de rustige, groene singel, of in het oude stadscentrum of aan de IJssel. Ga je liever voor een modern, designhotel dan is het eerder genoemde IJsselhotel een prima keuze. Maar ook in de wijde omgeving van Deventer zijn vele gezellige bed & breakfasts te vinden. Neem bijvoorbeeld het sfeervolle De Bosakker, op 15 minuten fietsafstand van Deventer. Een verblijf in de oude boerderij op het rustige platteland maakt het een perfecte uitvalsbasis voor een heerlijk weekend fietsen of wandelen om en rond Deventer.
Eten en drinken
Deventer staat niet bekend als een grote studentenstad. Toch wonen er bijna tweeduizend uitwonende hbo-studenten in de hanzestad. Zij zorgen vrijwel het gehele jaar voor een leuke, gezellige sfeer in de diverse uitgaansgelegenheden. Het oude centrum telt vele cafés en prima tot ècht goede restaurants. Aan de Brink heb je er vanzelfsprekend genoeg, maar probeer vooral ook de soms echt fantastische eettentjes in de (smalle) straten in het oude centrum.
Voor een verfrissend drankje na afloop van je wandeling of fietstocht kun je op een zonnige dag uitstekend terecht op een van de vele terrassen in de stad en daarbuiten. En voor een leuk koffietentje heb je ruime keuze in het Bergkwartier en zelfs op het Vogeleiland.
