Rond Bevrijdingsdag maakten we een rondrit langs herdenkingsplekken van het Ardennenoffensief tijdens de Tweede Wereldoorlog. De locaties liggen aan enkele etappes van de Liberation Route Europe (LRE): een netwerk van 10.000 wandelkilometers door heel Europa. Aansluitend brachten we een bezoek aan enkele Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken in de Eifel. Hier kregen we vanuit een totaal ander perspectief een breder beeld van deze zwarte pagina in onze geschiedenisboeken. Maar net als door de Belgische en Luxemburgse Ardennen werd ook dit bezoek een gedenkwaardige reis door de tijd. Eentje die tevens wandelaars met minder interesse in geschiedenis zal aanspreken! Al is het alleen al vanwege de grote variatie in landschappen. Alle ingrediënten voor een indrukwekkende maar vooral ook fantastische vakantie in dit fraaie deel van Duitsland.
In deze blog
- De Eifel
- Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken in de Eifel
- Vogelsang IP, de eerste etappe van onze reis langs herdenkingsplekken in de Eifel
- Hürtgenwald en omgeving
- Remagen, de laatste etappe van onze reis langs herdenkingsplekken in de Eifel
- Overige Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken in de Eifel
- Veelgestelde vragen over de Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken in de Eifel
- Dit interesseert je wellicht ook
De Eifel
De Eifel is een schilderachtig, glooiend gebied vol dichte bossen en pittoreske stadjes met een rijke geschiedenis. Het gebied strekt zich uit tot de Rijn in het oosten en de Moezel in het zuiden. De noordelijke grens van de Eifel ligt ongeveer ter hoogte van de Duitse stad Aken. De meest oostelijk gelegen delen van België en Luxemburg maken ook deel uit van de Eifel.
Een van de belangrijkste hoogtepunten van de Eifel is de prachtige natuurlijke schoonheid. Dankzij de gevarieerde flora en fauna, kristalheldere meren en adembenemende uitzichten is de Eifel een paradijs voor outdoor liefhebbers. Het gebied heeft voor elk wat wils. Of je nu een fervent wandelaar bent, een natuurliefhebber, of gewoon op zoek bent naar rust. Daarnaast staat de Eifel ook bekend om zijn minerale bronnen en thermale baden. Zo zijn de thermen van Bad Bertrich in trek bij liefhebbers van wellness. Daarnaast is Bad Munstreifel een officieel “Kneipp-kuuroord“.
Voor wie van geschiedenis en cultuur houdt, biedt de Eifel een overvloed aan bezienswaardigheden. Zoals het stadje Monschau met zijn goed bewaard gebleven vakwerkhuizen en geplaveide straatjes. Het is alsof de tijd hier heeft stilgestaan. Maar je waant je ook in lang vervlogen tijden als je de oude kasteelruïne van Manderscheid bezoekt. Of het indrukwekkende kasteel Nideggen. De stad Trier, met zijn rijke Romeinse erfgoed, is een andere must-visit in de Eifel. Het UNESCO-werelderfgoed, zoals de Porta Nigra en de keizerlijke thermen, getuigt van de historische betekenis van de stad.
Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken in de Eifel
De Eifel heeft, net als de rest van Duitsland, tussen 1933 en 1945 een tumultueuze periode doorgemaakt. Het begon met de opkomst van de Nazi’s in 1933. Hun politieke partij, de NSDAP, was in ras tempo steeds meer van invloed op het dagelijks leven in de Eifel. Propaganda speelde een belangrijke rol in deze tijd, waarbij de Nazi-ideologie in alle lagen van de maatschappij doorsijpelde. Tegelijkertijd groeide het antisemitische sentiment, wat leidde tot uitsluiting en vervolging van Joodse inwoners. Velen die het regime niet steunden, leefden in angst om bestempeld te worden als vijanden van de staat.
Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1939 wierp een donkere schaduw over de Eifel. Door de strategische ligging aan de grens met België, Luxemburg en Frankrijk werd de regio van vitaal belang voor militaire doeleinden. Het vredige landschap van de Eifel werd omgevormd tot versterkte posities, militaire bases en oefenterreinen. De plaatselijke bevolking werd tijdens de oorlogsjaren geconfronteerd met grote uitdagingen. Zo werden velen opgeroepen voor militaire dienst. Ze moesten dan hun gezin verlaten en hun leven riskeren aan het front. Vervolgens werd de Eifel het strijdtoneel tijdens de invasie van de Geallieerden in Duitsland. Op grote schaal werden delen van het eens zo vredige en fraaie landschap verwoest tijdens intense gevechten.
Via overlevering kennen we genoeg verhalen over de bezettingsjaren in ons eigen land. Maar van “hun kant van het verhaal” weten we vrijwel niets. Om daar verandering in te brengen bezoeken we enkele herdenkingsplekken van de Tweede Wereldoorlog. We beginnen waar het in 1933 allemaal begon. Namelijk bij NS-Ordensburg Vogelsang, een voormalig trainingskamp van de NSDAP in Nationalpark Eifel.
Vogelsang IP, de eerste etappe van onze reis langs herdenkingsplekken in de Eifel
Keurig op tijd voor onze rondleiding komen we aan bij de eerste herdenkingsplek van onze trip door de Eifel. Het eerste wat ons opvalt is de enorme uitgestrektheid van het complex. Alleen al om het grote parkeerterrein over te steken zijn we meerdere minuten onderweg. Om niet alsnog te laat te komen voor onze afspraak, moeten we flink de pas erin zetten. Eenmaal bij de receptie van het museum worden we welkom geheten door Marc Meyer, onderwijsfunctionaris bij Vogelsang International Park (IP).
Voordat we de daadwerkelijke rondleiding krijgen neemt Marc ons aan de hand mee door de geschiedenis. Hij vertelt dat Vogelsang werd gebouwd in 1933, toen Hitler’s NSDAP aan de macht kwam. Vogelsang was een van de vele “Ordensburgen” (scholen voor orde) die door heel Duitsland werden gebouwd. Uitsluitend (jonge) mannelijke studenten van de Nazi elite organisatie, de Hitler Jugend en de Deutsche Arbeitsfront kwamen voor opleiding in aanmerking. De studenten werden onderworpen aan een intensief curriculum dat fysieke training, militaire oefeningen, politieke opvoeding en rassenideologie omvatte. Het doel was om hen te kneden tot onvoorwaardelijke volgelingen van het Nazi-regime. En om hen voor te bereiden op toekomstige leiderschapsrollen binnen de partij en de staat.
Onze gids neemt ons vervolgens mee naar buiten waar we langs diverse grote en kleine gebouwen wandelen. De gebouwen zijn rijkelijk versierd met verschillende symbolen en propaganda beelden. Marc legt uit dat deze bedoeld waren om de Nazi-ideologie extra te versterken. We passeren onder meer het “Huis van de Jeugd”, dat de veronderstelde continuïteit van het Duitse ras symboliseert. En we komen langs het “Huis van Leiderschap”, dat de vermeende suprematie van het Arische ras vertegenwoordigt. Aan de ene kant raken we vervuld van afschuw. Maar aan de andere kant ook van ontzag. Namelijk ontzag voor de uiterst geraffineerde manier waarop het Nazi-regime de Duitse jeugd indoctrineerde.
Vogelsang tijdens en na de Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Vogelsang een belangrijk trainingscentrum voor de SS (Schutzstaffel). Hier werden mensen voorbereid op wreedheid, indoctrinatie en uiteindelijk betrokkenheid bij oorlogsmisdaden. De vele zwart-witfoto’s in het gebouwencomplex tonen hooggeplaatste SS’ers. Ze vormen stuk voor stuk een sombere herinnering aan het duistere verleden van Duitsland.
Na de oorlog werd Vogelsang een militaire basis voor het Britse leger. En later een Belgisch militair oefenterrein dat tevens voor alle NAVO-leden, waaronder Nederland, toegankelijk werd. Pas in 2006 werd Vogelsang omgevormd tot een educatief centrum en een herdenkingsplek. Dit met als doel bezoekers voor te lichten over de geschiedenis van het nationaalsocialisme. Maar vooral over de ernstige gevolgen van de Nazi-ideologie. Zodat we de verschrikkingen van het verleden niet vergeten, maar er wel lering uit trekken.
De directe omgeving van Vogelsang IP
Er valt zoveel te zien in en rond het Vogelsang-complex dat je een vol dagdeel voor je bezoek moet uittrekken. Ben je meer geïnteresseerd in de natuur en wandelroutes dan in de geschiedenis van het Vogelsang-complex? Ook dan is het Vogelsang IP beslist een bezoek waard. Het voormalige trainingscentrum voor Nazi-ideologie is namelijk ideaal gelegen aan het stuwmeer van de Urft in het hart van Nationalpark Eifel. Tegenwoordig is het complex ook het bezoekerscentrum voor natuurliefhebbers die Nationalpark Eifel willen bezoeken. Direct vanaf het bezoekerscentrum voeren vele wandelroutes door het prachtige, heuvelachtige boslandschap.
Hürtgenwald en omgeving
Onze volgende herdenkingsplek van de Liberation Route door de Eifel bevindt zich in Hürtgenwald. Bij het uitzichtpunt “Jägerhaus” Hürtgenwald maken we kennis met onze gids Volker Lossner van FTB Adventures. De voormalig legerofficier brengt ons eerst de geschiedenis bij van de plek die we straks gaan bezoeken. In deze omgeving, zo vertelt hij, vonden vanaf de herfst van 1944 vier maanden lang vele gevechten plaats. Inzet was het dorpje Schmidt. Maar om dit dorp te veroveren moesten de Amerikanen eerst door het Hürtgenwald. De “Slag om het Hürtgenwald” maakte vanuit militair oogpunt slechts een klein onderdeel uit van de opmars van de Geallieerden. Toch vielen bij de slag aan beide zijden tienduizenden doden.
We bezoeken eerst het Hürtgenwald zelf. Dit bos staat ook wel bekend als het “Spookbos” vanwege de vele legendes en spookverhalen. Wij vangen geen paranormale activiteiten op. Wel krijgen we een goed beeld van hoe goed het Duitse leger was voorbereid op de komst van de Geallieerden. Zo waren de bunkers vrijwel onneembaar. En elke bunker kreeg via een vernuftig communicatiesysteem de exacte locaties door van Amerikaanse strijdkrachten.
Na onze boswandeling bezoeken we de Duitse begraafplaats Vossenack. Vervolgens maken we een korte wandeling door het rustieke dorpje Vossenack. Weinig herinnert nog aan de hevige gevechten. Behalve de kerk waar we ook even naar binnen gaan. Zelfs in dit gebedshuis werd er hevig gestreden.
Vanuit het dorpje maken we nog een korte wandeling door de schitterende, glooiende omgeving. Onze gids Volker vertelt dat het wandelpad exact dezelfde route is als die de Geallieerden volgden. De route staat ook wel bekend als de “Kall trail”. Omdat het pad naar het dal toe steeds smaller wordt, werden de Amerikanen destijds in een fuik gedreven. De soldaten hebben zich hierdoor moeten terugtrekken. De gedachte dat we nu over ditzelfde pad lopen maakt diepe indruk op ons. Alhoewel het landschap er nu bijzonder vredig uitziet, kunnen we ons een goed beeld vormen van hoe de soldaten de wandeling waarschijnlijk hebben ervaren.
Remagen, de laatste etappe van onze reis langs herdenkingsplekken in de Eifel
We sluiten onze bijzonder indrukwekkende reis langs herdenkingsplekken in de Eifel af in Remagen. Deze stad, gelegen aan de westelijke oever van de Rijn, speelde een cruciale rol tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Hoofdrolspeler in de strijd was de Ludendorff Brug over de Rijn. Bij de strijd om de brug kwamen weinig mensen om het leven. Volgens onze gids Volker Theos, directeur van het Vredesmuseum van Remagen, vielen er nagenoeg geen doden. De Slag om Remagen was meer een wanhopige race tegen de klok. Duitse pogingen om de beroemde brug over de Rijn te vernietigen mislukten. De daaropvolgende Amerikaanse aanwezigheid op de oostelijke oever van de Rijn maakte een snelle opmars richting Berlijn mogelijk.
Volker neemt ons mee tijdens een wandeling vanaf de Pollinarisberg naar de Ludendorff Brug. Het is dezelfde route die een klein groepje Amerikanen volgde richting de brug. Interessant zijn de grote zwart-wit foto’s die onze gids op diverse locaties in de stad laat zien. De foto’s tonen het straatbeeld tijdens de Slag om Remagen. Elk huis en elke straat zijn direct herkenbaar.
De eindbestemming van onze wandeling is het Vredesmuseum van Remagen, gevestigd in de twee torens van de voormalige brug. Hier komen we alles te weten over de geschiedenis van de brug en de succesvolle verovering. Daarnaast krijgen we een inkijkje in het dagelijks leven van de soldaten die verantwoordelijk waren voor de bewaking van de brug. Verder is er een tentoonstelling gewijd aan het tijdelijke krijgsgevangenenkamp in Remagen. Hier werden duizenden krijgsgevangenen onder erbarmelijke omstandigheden opgesloten. Onze gids vertelt dat deze plek tot op de dag van vandaag een soort pelgrimsoord voor neonazi’s is. Elk jaar proberen zij deel te nemen aan een herdenkingsmars om de overleden krijgsgevangenen van het tijdelijke kamp te herdenken.
Overige Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken in de Eifel
Ons bezoek aan Remagen was de afsluiting van een indrukwekkende reis in de tijd. Indrukwekkend omdat we vanuit een ander perspectief een breder beeld hebben gekregen van deze zwarte pagina in de geschiedenisboeken. Tijdens onze reis hebben we vele korte wandelingen gemaakt. Maar er zijn nog meer wandelingen in de Eifel langs herdenkingsplekken te maken.
Het mooie van deze etappes van de Liberation Route Europe is dat het bestaande Europese wandelroutes zijn. Maar dan aangevuld met bezienswaardigheden aan de route die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Ze voeren doorgaans door prachtige natuurlandschappen. De bevrijdingsroutes zijn daarom ook de moeite waard als je net iets minder dan wij geïnteresseerd bent in de (pre)oorlogsjaren in de Eifel.
Wij hebben de tocht langs Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken door de Eifel gemaakt op uitnodiging van Liberation Route Europe. De inhoud van de blog hebben wij onafhankelijk en objectief samengesteld op basis van eigen indrukken.
Veelgestelde vragen over de Tweede Wereldoorlog herdenkingsplekken in de Eifel
Je kunt de verschillende etappes van de Liberation Route op elke willekeurige locatie beginnen. En uiteraard hoef je niet elke in deze blog beschreven locatie te bezoeken. Maar als je de juiste chronologische volgorde wil aanhouden, begin dan bij Vogelsang in de Eifel. Ga daarna via Hürtgenwald naar Remagen in het Duitse Rijnland.
Plan voor je bezoek aan de in deze blog beschreven locaties in de Luxemburgse en Belgische Ardennen minimaal drie dagen in. Ben je een fervent wandelaar? Ruim dan minstens een week in. Inspiratie voor wandelingen in de Eifel vind je hier.
Het Eifel National Park, het startpunt van je reis, is met het OV prima te bereiken. Reken op ongeveer 2,5 uur met de trein vanaf Utrecht naar Aken (vanaf Den Bosch reis je met de ICE). Vervolgens neem je de bus via Simmerath naar Vogelsang IP. De busrit neemt in totaal ongeveer 1,5 uur in beslag. Daarnaast kun je met de ICE naar Keulen. Neem daar de Regionalbahn naar Kall en het laatste stukje met de bus. Vanaf het eindpunt, Remagen in het Rijnland, ben je in 3 uur en een kwartier weer in Utrecht.
Een andere optie is om met de eigen auto te gaan. Vanaf Utrecht ben je in 3,5 uur bij Vogelsang IP. En op de terugweg ben je in ongeveer 3 uur vanuit Remagen weer in Utrecht. Dat scheelt slechts een half uur op de heenreis, en een kwartier op de terugreis, in vergelijking met reizen met de trein. Maar de echte tijdwinst zit hem in het reizen door de Eifel en vooral naar het Rijnland.
Wil je nog enkele etappes lopen van de Eifelsteig dan is het OV alsnog de beste optie. Omdat de etappes geen rondwandelingen zijn, ben je namelijk sowieso afhankelijk van het OV. En als je een onderkomen boekt dat is aangesloten bij Eifel Tourismus, krijg je een gastenkaart. Daarmee maak je gratis gebruik van het OV. Zelfs met de trein naar Keulen is gratis.
Reizen door de Eifel kan het hele jaar door. Wil je er voornamelijk wandelen, dan is half april tot en met oktober een mooie periode. Maar ook in de winter is de Eifel een favoriete bestemming in Duitsland. Zo heb je er enkele (kleine) skigebieden. Daarnaast is de beroemde kerstmarkt in Monschau een populaire attractie.
- In het Nationalpark Eifel zijn er vele mogelijkheden om de nacht door te brengen. Denk aan vakantiewoningen, hotels, bed & breakfasts, vakantieparken en appartementen. Wij zelf hebben tijdens een andere trip naar de Eifel overnacht bij Neugrad: een klein complex van 10 prachtige vakantiewoningen. De woningen zijn smaakvol en modern ingericht. Minpuntje: bij de tweepersoons vakantiewoning ligt de slaapplaats pal onder het dak. Daar kan het nogal warm worden. Groot voordeel van deze accommodatie is daarnaast dat je op loopafstand bent van het in deze blog beschreven Vogelsang complex. Het is tevens een uitstekende uitvalbasis voor diverse wandelroutes door het Nationalpark Eifel.
- In Hürtgenwald vind je ruim voldoende accommodaties, waaronder enkele uitstekende hotels. Wij verbleven in het historische Land-gut-Hotel Zum alten Forsthaus, een typisch Duits familiehotel: geen poespas, oerdegelijk maar comfortabel. En met zwembad, sauna en een gezellige bar.
- Ook in de omgeving van Remagen is er ruime keuze. Aan de Rijn zijn zowel hotels als campings te vinden. Overweeg voor uitzicht op Remagen en de beroemde brug om aan de overzijde van de Rijn te overnachten. Bijvoorbeeld in het uiterst sfeervolle Om Maat.
Liberation Route Europe is een routenetwerk van bijna 10.000 wandelkilometers in heel Europa. De routes zijn dezelfde als die van de geallieerden in de jaren 1943 tot en met 1945. De wandelingen voeren langs tal van historische locaties en vertellen de verhalen vanuit diverse perspectieven over de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog.
Absoluut! Maar van een gids krijg je uiteraard wel het volledige verhaal. Daarnaast maak je met een gids ook al dan niet een gedenkwaardige, niet te missen wandeling. Meer informatie over de in deze blog beschreven herdenkingsplekken vind je via de onderstaande links:
- Vogelsang International Park
- Hürtgenwald: de Slag om het dorpje Schmidt, de Duitse begraafplaats Vossenack, de vele fouten die de Amerikanen vanuit militair oogpunt maakten, de kerk van Vossenack en de Kall trail waar de Amerikanen in een fuik liepen
- Remagen: Ludendorff brug en het Vredesmuseum
