De Ardennen vormen een prachtig bosrijk en heuvelachtig gebied in België, Luxemburg en Noord-Frankrijk. Dankzij de schitterende natuur met bijzondere flora en fauna, is de regio populair onder wandelaars. De Ardennen kennen echter ook een tragisch oorlogsverleden. Zo was het gebied in de winter van 1944-1945 het strijdtoneel van het laatste grote offensief van het Duitse leger: het Ardennenoffensief. Om hier wat meer over te weten te komen gingen we rond Bevrijdingsdag op ontdekkingsreis. We legden enkele etappes af van de Liberation Route Europe (LRE): een netwerk van 10.000 wandelkilometers langs herdenkingsplekken van de bevrijding van Europa. Een gedenkwaardige rondreis die ook wandelaars met minder interesse in geschiedenis beslist zal aanspreken!
Het Ardennenoffensief in een notendop
Met het Ardennenoffensief, ook bekend als de Slag om de Ardennen, wilde de Duitse Wehrmacht een verrassingsaanval uitvoeren. Doel was om de aanvoerlijnen vanuit Antwerpen voor de geallieerden af te snijden. Ondanks aanvankelijk succes stuitte het Duitse offensief al snel op tegenstand van zowel Amerikaanse als Britse troepen. De Slag om de Ardennen was een van de dodelijkste veldslagen van de Tweede Wereldoorlog. Beide partijen leden zware verliezen.
Luxemburgse Ardennen
We beginnen ons bezoek aan de Ardennen in het Luxemburgse Diekirch en omgeving. Hier maken we kennis met Frank Rockenbrod, onze gids en tevens oprichter van het Nationaal Museum voor Militaire Historie in Diekirch. Met Frank bezoeken we eerst de Amerikaanse en de Duitse oorlogsbegraafplaats.
Op de Amerikaanse begraafplaats in Hamm ligt ook generaal George Patton begraven. Patton was weliswaar een gevierde held in de Slag om de Ardennen, maar geen slachtoffer van diezelfde strijd. De generaal overleed eind 1945 door een auto-ongeluk. Vervolgens bezoeken we de Duitse oorlogsbegraafplaats in Sandweiler. Op deze begraafplaats vinden bijna 11.000 Duitse militairen hun laatste rustplaats.
Diekirch
Onze gids Frank escorteert ons naar Diekirch. Deze kleine, pittoreske stad in Midden-Luxemburg heeft een rijk verleden dat teruggaat tot de 8e eeuw. Je kunt er heerlijk wandelen, fietsen en kajakken. Ook zijn er gezellige terrassen in het deels autovrije centrum. Het meest is Diekirch echter bekend om een van de belangrijkste veldslagen tijdens de Slag om de Ardennen.
Nationaal Museum voor Militaire Historie
Midden in Diekirch bezoeken we het Nationaal Museum voor Militaire Historie. Het museum bevindt zich in de oude brouwerij van Diekirch. Aan het uiterlijk van het gebouw is weinig gedaan. Alleen de oude tanks op het terrein wekken de indruk dat we zo meteen veel gaan opsteken over de Slag om Diekirch.
In de jaren 80 heeft onze gids Frank samen met een groepje verzamelaars en geschiedenisliefhebbers dit museum opgericht. Door de jaren heen hebben zij het museum flink uitgebreid. Zo hebben zij er boeiende diorama’s toegevoegd: gedetailleerde en realistische reproducties van hoe het er in het dagelijks leven van soldaten en burgers aan toe ging.
Frank heeft vanuit zijn fascinatie voor de Slag om de Ardennen bijzonder veel kennis opgedaan. Terwijl we langs de vele diorama’s lopen, hangen we aan zijn lippen. We krijgen zoveel interessante maar ook tragische wetenswaardigheden voorgeschoteld, dat we er allen stil van worden. Diep onder de indruk verlaten we na enkele uren – veel te snel naar ons idee – het museum.
Schumann’s Eck
De volgende ochtend hebben we opnieuw met onze gids Frank afgesproken. Bij Café restaurant Schumann’s – Eck pikt hij ons op voor een boswandeling daar vlakbij: de “Battle Of Bulge Memorial Trail”. Dit “gedenkpad” voert dwars door het bos waar een van de dodelijkste gevechten van het Ardennenoffensief plaatsvonden. De Slag bij Schumann’s Eck was een belangrijk kantelmoment in het Ardennenoffensief.
Aan de route zien we veel schuttersputjes en enkele dichtgegroeide loopgraven. Verder staan overal in het bos levensgrote silhouetten. Onze gids Frank heeft deze allemaal gemaakt van originele foto’s. Het zijn deze foto’s van zowel Duitse militairen, geallieerde troepen en burgers die het verhaal tot leven brengen. Namelijk het verhaal van genadeloze gevechten in een barre, ijskoude winter. Bij veel van de silhouetten staan daarnaast informatiepanelen met extra uitleg en een QR-code. Door de QR te scannen kom je uit bij geluids- en video-opnamen die tijdens de gevechten daar zijn gemaakt. Heel mooi gedaan met oog voor detail!
Belgische Ardennen
We vervolgen onze bevrijdingsroute naar de Belgische Ardennen. Op zich bekend terrein want hier maken we elk jaar enkele wandelingen. Maar Bastenaken (Bastogne), waar we nu naar toe gaan, kennen we nog niet zo goed.
Bastenaken
Wielerliefhebbers kennen Bastenaken vooral van de wielerklassieker Luik-Bastenaken-Luik, die al sinds eind 19e eeuw wordt verreden. Daarnaast heb je in Bastenaken enkele interessante historische bezienswaardigheden. Zoals de Saint-Pierre kerk uit de 9e eeuw. En de “Porte de Trèves” (poort van Trier) uit het midden van de 14e eeuw. Maar de meeste bezoekers komen er voor de monumenten en diverse musea over het Ardennenoffensief. Dat geldt tijdens deze reis ook voor ons. We beginnen ons verblijf in Bastenaken met een bezoek aan het bijzonder interessante oorlogsmuseum. Daarna staat een fietstocht naar het beruchte Bois Jacques en het Bos van de Vrede op het programma.
Bastogne War Museum
Een van de belangrijkste bezienswaardigheden in Bastenaken is het onlangs vernieuwde Bastogne War Museum. Dit museum is vooral gewijd aan de Tweede Wereldoorlog met focus op het Ardennenoffensief en de Slag om Bastenaken. Maar sinds de vernieuwing is de lijn van het verleden op fraaie wijze ook doorgetrokken naar het heden Je hebt er vele multimedia zalen waar van alles te zien, te horen en te lezen valt. Denk aan wapens, tanks, uniformen, voertuigen en een boeiende, 30 minuten durende film.
Bij binnenkomst van het moderne en fraai opgezette oorlogsmuseum maken we direct kennis met een viertal personages: een Amerikaanse korporaal, een Duitse luitenant, een onderwijzeres die tevens lid is van het verzet, en een scholier. In vier talen, waaronder Nederlands, belichten de personages de oorzaken, het verloop en de gevolgen van de strijd. Interessant, omdat we hierdoor vanuit diverse perspectieven het (persoonlijke) verhaal van het Ardennenoffensief te horen krijgen.
Fietstocht naar “Bois Jacques” en het Bos van de Vrede
Bij het VVV-kantoor van Bastenaken hebben we afgesproken met onze gids Martin Cugnon: een Walloniër die fantastisch goed Engels spreekt. De eerste bezienswaardigheid is de Amerikaanse Sherman tank op het Place McAuliffe, pal naast de VVV. Martin weet er verrassend veel over te vertellen. Hierna bezoeken we het Battle of the Bulge Monument (eerder het Mardasson Memorial genoemd). Dit imposante 12 meter hoge bouwwerk heeft de vorm van de vijfpuntige Amerikaanse ster. Op de wanden worden de bijna 77.000 gesneuvelden en gewonden herdacht.
We vervolgen onze fietstocht door een fraai glooiend landschap van afwisselend weilanden en bossen. Bij het Bois Jacques parkeren we onze fietsen. In dit bos net buiten het dorp Foy verschanste de Amerikaanse Easy Company zich in afwachting van bevoorrading. Een korte wandeling voert ons langs vele schuttersputjes die de troepen groeven om zich te beschermen tegen vijandige artillerie. Het bos speelt tevens een rol in het boek en later ook de TV-serie “Band of Brothers” (over de Easy Company).
Het laatste deel van de fietstocht brengt ons naar het Bos van de Vrede. Ter herdenking van de Slag om de Ardennen werden hier in 1994 4.000 bomen geplant. Ze staan er als eerbetoon aan alle burgers en militairen die tijdens de gevechten zijn omgekomen. Naast ons groepje komen we nog meer fietsers en wandelaars tegen. Toch hangt er een serene rust in het bos, alsof iedereen in diepe overpeinzing is. Zo ook wij: de bijzonder interessante verhalen van gids Martin hebben ons flink aan het denken gezet.
Overige gedenkwaardige locaties van het Ardennenoffensief
Onze fietstocht in de omgeving van Bastenaken vormde de afsluiting van een indrukwekkende reis in de tijd. Door zowel de Luxemburgse als Belgische Ardennen te bezoeken hebben we een goed beeld gekregen van de Slag om de Ardennen.
Maar er zijn nog meer gedenkwaardige locaties in dit deel van België en Luxemburg die een bezoek beslist waard zijn. Zoals Malmédy waar een bloedbad plaatsvond, en waar nu een interessant museum te vinden is. Of het noordelijker gelegen La Gleize. Hier werd de opmars van een elite-eenheid van de Waffen SS tot stilstand gebracht. Sommige historici menen dat de Duitsers hier de oorlog verloren hebben. In het dorp vind je het December 44 Historical Museum.
Het mooie van de etappes van de Liberation Route Europe is dat deze grotendeels de bestaande toeristische wandelroutes volgen. Maar dan aangevuld met bezienswaardigheden aan de route die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Ze voeren doorgaans door prachtige natuurlandschappen. De bevrijdingsroutes zijn daarom ook de moeite waard als je net iets minder dan wij geïnteresseerd bent in de Slag om de Ardennen.
Wij hebben de tocht langs gedenkwaardige locaties van het Ardennenoffensief gemaakt op uitnodiging van Liberation Route Europe. De inhoud van de blog hebben wij onafhankelijk en objectief samengesteld op basis van eigen indrukken.
Veelgestelde vragen over de bevrijdingsroute langs locaties van het Ardennenoffensief
Je kunt de verschillende etappes van de Liberation Route op elke willekeurige locatie beginnen. En uiteraard hoef je niet elke in deze blog beschreven locatie te bezoeken. Maar als je de juiste chronologische volgorde wil aanhouden, begin dan in Luxemburg. Ga daarna door naar Bastenaken.
Plan voor je bezoek aan de in deze blog beschreven locaties in de Luxemburgse en Belgische Ardennen minimaal vier dagen in. Ben je een fervent wandelaar? Ruim dan minstens een week in. Vind hier inspiratie voor wandelingen in de Belgische Ardennen.
Het makkelijkste en snelste is om deze met de eigen auto te maken. Met de trein naar bijvoorbeeld Diekirch kost je ongeveer 7 uur reistijd. Daar komt bij dat Bastenaken niet met de trein te bereiken is. Wel gaan er vanuit Diekirch bussen naar Bastenaken. Je bent dan rond de anderhalf uur reistijd kwijt. Daarnaast liggen sommige locaties van de beschreven bevrijdingsroute niet in of vlak bij Diekirch en Bastenaken. Met de auto ben je overigens in minder dan vier uur vanuit Utrecht in Diekirch.
Maak je deze reis hoofdzakelijk voor de gedenkwaardige locaties van de Liberation Route? Dan is ons advies om in de steden Diekirch en Bastenaken te overnachten. Als je met eigen vervoer rondreist, zoek dan een hotel uit met parkeermogelijkheden:
- Diekirch. Wij brachten de nacht door bij het Esplanade Hotel. Heerlijk hotel met goed ontbij, gelegen vlakbij het National Museum of Military History. Het hotel biedt echter geen parkeerfaciliteiten.
- Bastenaken. Wij verbleven zelf in hotel Leo Station. Vraag bij de boeking om een kamer in het hoofdgebouw. Er is ook een bijgebouw waar je weliswaar grote maar ook wat sobere kamers hebt. In het hoofdgebouw vind je tevens een leuk, sfeervol ingericht restaurant en bar.
Liberation Route Europe is een routenetwerk van bijna 10.000 wandelkilometers in heel Europa. De routes zijn dezelfde als die van de geallieerden in de jaren 1943 tot en met 1945. De wandelingen voeren langs tal van historische locaties en vertellen de verhalen vanuit diverse perspectieven over de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog.
