Aan de rand van de Veluwe ligt aan het Veluwemeer de oude Hanzestad Harderwijk. De “stad van het dolfinarium” is een fantastische bestemming voor een dagje of weekendje weg. Zo heeft de oude, pittoreske binnenstad van Harderwijk de fervente stedentripper bijzonder veel te bieden. Bijvoorbeeld idyllische, smalle straatjes, mooie pleinen en prachtige, historische panden. En verder vele gezellige terrassen en cafeetjes, en een brede selectie aan uitstekende restaurants.
Daarnaast komt ook de waterliefhebber in Harderwijk volledig aan zijn trekken. Door de ligging aan de voormalige Zuiderzee heeft de stad altijd een sterke band gehad met de zee. De lange strandboulevard en de oude vissershaven herinneren nog aan die periode. In deze blog wandelen we daarom zowel langs de voormalige Zuiderzee als door het sfeervolle centrum. Maar we beginnen met een klein beetje geschiedenis.
Geschiedenis van Hanzestad Harderwijk in een notendop
Harderwijk heeft een rijke historie, beginnend in het jaar 1231 toen de stad stadsrechten kreeg. Eind 13e eeuw was de eerste stadsmuur een feit. Harderwijk werd vervolgens eerst in zuidelijke, later in noordoostelijke richting uitgebreid. Van de oude stadsmuur en de stadspoorten is tegenwoordig niet veel meer over. Behalve dan aan de westzijde van de oude stad. Hier vind je ook de enige, nog overgebleven stadspoort, namelijk de Vischpoort.
Door de ligging aan de Zuiderzee leefde Harderwijk voornamelijk van de visserij en de koopvaardij. Om de handel over zee te beschermen sloot de stad zich midden dertiende eeuw aan bij het Hanzeverbond. Harderwijkse schepen vervoerden onder meer wol, haring en hout naar alle omringende landen. Met name in de veertiende eeuw was Harderwijk een zeer bedrijvige Hanzestad.
Na de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 verdween geleidelijk de visserij uit Harderwijk. Toch proef je nog letterlijk en figuurlijk het visserijverleden in de stad. Aan de strandboulevard, bijvoorbeeld, prijkt vis op elke menukaart. Ook heb je er palingrokerijen en kraampjes waar je de lekkerste gebakken, vis kunt krijgen. Daarnaast worden jaarlijks in juni de Aaltjesdagen gehouden: een evenement dat in het teken staat van toerisme en de (vroegere) visserij.
Onze wandeling langs de hoogtepunten van Hanzestad Harderwijk
Het station van Harderwijk ligt ruim een kilometer hemelsbreed van het oude centrum. We willen de tocht naar de oude binnenstad zo interessant mogelijk maken. Daarom combineren we onze geplande stadswandeling met het ‘StationsOmmetje Harderwijk’.
We verlaten het station aan de zuidkant en komen uit in een klein park vol schoolleerlingen. Ondanks het sombere weer lijkt het er best gezellig. Via een perfect aangelegde fietsers- en voetgangersbrug bereiken we overkant van de drukke Oranjelaan. Van hieruit volgen we de route door groenstroken en woonwijken uit eind vorige eeuw.
Tot dusver vinden we het StationsOmmetje niet zo’n bijzondere wandeling. Maar zodra we uitkomen bij het Wolderwijd, het randmeer, stellen we ons oordeel snel bij. Wat een prachtige omgeving treffen we hier aan! Vermoedelijk vanwege het weer zien we geen bootverkeer. Wel is het er, vooral aan de oever, een drukte van belang. Niet met mensen maar met allerlei vogels. Tussen de rietkragen door zijn er enkele strandjes met picknicktafels. We nemen even plaats en bewonderen de sierlijke zwanen die hun kostje aan het verzamelen zijn.
Via de Smeepoort naar het stadsmuseum
Naarmate we dichterbij de oude stad komen, zien we steeds meer mensen. Fietsers, hardlopers, hondenuitlaters en wandelaars zoals wij. We verlaten tijdelijk de StationsOmmetje-route en wandelen via het bijzonder fraaie Plantagepark naar de Smeepoort. Dit is het startpunt van onze stadswandeling door het oude centrum van Harderwijk.
De meest zuidelijke, imposante stadspoort van Harderwijk is een reconstructie. Eeuwen geleden was het een indrukwekkend bouwwerk bestaande uit een binnenpoort en een buitenpoort met ophaalbrug. Op weg naar het Muntplein (de volgende bezienswaardigheid op de route) slaan we de Donkerstraat naar rechts in. Nog geen 50 meter verder ligt het prachtige pand uit eind 18e eeuw van Stadsmuseum Harderwijk.
Dankzij onze museumkaart mogen we gratis naar binnen. Aan de hand van een fictief thema (“Pension Harderwijk’) wordt het geschiedenisverhaal van Harderwijk verteld. De zogenaamde gasten van het pension bieden je een kijkje in het kleurrijke verleden van de stad. Leuk gedaan, maar vooral bijzonder interessant en leerzaam.
Van het Muntplein via de Vanghentoren naar het Burgerweeshuis
Op weg naar de Vanghentoren passeren we de sierlijke poort van het Muntplein. Het appartementencomplex aan dit plein was midden 15e eeuw een klooster. Na de reformatie kwam tot begin 19e eeuw de Gelderse Munt hier zitten. Boven het monumentale smeedijzeren toegangshek vind je het rijkswapen en het wapen van Harderwijk.
Direct hierna slaan we linksaf de pittoreske Muntsteeg in. Deze komt uit op het Blokhuis met de oude stadsmuur. Halverwege het Blokhuis bevindt zich de Vanghentoren. In de middeleeuwen had je hier een poort die midden 15e eeuw werd dichtgemetseld. Vervolgens diende het gebouw als gevangenis. Van 1869 tot 1941 werd er twee keer per week soep uitgedeeld aan de armen. Sindsdien is de bijnaam van het pand ‘het Soephuis’. Tegenwoordig is de toren een woonhuis. Wat een unieke locatie om te wonen!
Via een bijzonder idyllisch pleintje lopen we de Straat van Sevenhuysen in. Aan de linkerzijde ligt het voormalige Pesthuis. Het prachtige pand was in de middeleeuwen nog een kapel. Later diende het als quarantaine voor pestlijders. We vervolgen snel onze wandeling en komen uit bij het grote Kerkplein. Aan het plein ligt onder meer het Burgerweeshuis. Dit fraaie pand uit midden 16e eeuw werd uit vele giften gefinancierd. Bijna drie eeuwen lang hadden wezen er verzorging en onderdak.
De Grote Kerk en het oude stadhuis
Op het Kerkplein zien we de gotische Grote Kerk uit de 14e eeuw. Wij vinden hem vooral hoog. Maar vroeger was de Grote Kerk een stuk groter, en hoger. Dankzij de toren was de kerk zelfs de hoogste van Gelderland. Toen de toren eind 18e eeuw instortte ging een deel van het schip van de kerk verloren. We knopen een gesprekje aan met een bewoonster aan het Kerkplein. Van haar horen we dat met afwijkende tegels wordt aangegeven wat vroeger de omtrek van de kruisbasiliek was. We zoeken de tegels op, en inderdaad: de Grote Kerk was vroeger een enorm grote kerk!
Via de oude stadsmuur wandelen we verder. We passeren een klein stadspoortje. Alhoewel het er oud uitziet, staat het er pas sinds 1913. Het werd gebouwd om honderd jaar Nederlandse onafhankelijkheid te herdenken. We lopen onder het poortje door en wandelen over het Wellenpad naar de strandboulevard. Bij de brug naar het slechts acht jaar oude Strandeiland Harderwijk, gaan we weer het stadscentrum in.
We komen via het fraaie, oude kantongerecht uit begin 18e eeuw, uit op de Markt. Aan dit plein ligt onder meer het oude stadhuis. Sinds de late middeleeuwen vormden het linker en het middelste deel van het prachtige pand het stadhuis zelf. In het rechterdeel was sinds begin 18e eeuw de waag gevestigd. Tot 1889 deed het stadhuis ook dienst als gevangenis. Tegenwoordig is onder meer de streekmuziekschool in het neoclassicistische pand gevestigd.
Onze favoriet: de Vischmarkt met de Vischpoort
De stadswandeling voert ons via de oude Synagoge aan de Jodenkerksteeg naar de pittoreske Vischmarkt. Dit grote plein is vermoedelijk het oudste deel van het historische Harderwijk. Ondanks de naam werd hier geen vis maar alleen vee en koren verhandeld.
Aan de Vischmarkt vind je enkele prachtige, monumentale huizen. Eén daarvan is nummer 55: een herenhuis uit midden 18e eeuw van een voormalig plantagehouder uit Suriname. Lodewijk Napoleon heeft er begin 19e eeuw nog gelogeerd. Aan de overzijde van een zijstraatje ligt restaurant Basiliek. Samen met restaurant ‘t Nonnetje dat zich ook aan de Vischmarkt bevindt, is het een Michelin-sterrenrestaurant.
De blikvanger van de Vischmarkt is de Vischpoort van eind 14e eeuw. Via deze poort werd vis met kleine sloepen van en naar de grotere boten gebracht. De poort had daarnaast een beschermende functie, namelijk tegen het water en tegen indringers. Midden 19e eeuw is bovenop de Vischpoort een vuurtorentje gebouwd. Sinds de afsluiting van de Zuiderzee wordt deze alleen bij speciale gelegenheden nog gebruikt.
Via het Catharinaklooster terug naar het station
De stadswandeling leidt ons via smalle steegjes rechtstreeks naar de Kuipwal. We adviseren je echter om buitenlangs de oude stadsmuur naar de Kuipwal te lopen. Je komt er via de Vischpoort. Volg Strandboulevard Oost en sla bij de Dolfinariumbrug rechtsaf de Havendam op. Je loopt dan langs de Waterfrontbrug en de oude haven richting de Kuipwal. Aan de overkant van de vissershaven zie je molen De Hoop liggen. Te mooi om over te slaan!
Aan het einde van de stadswandeling passeren we vóór het Catharinaklooster het prachtige Hortuspark. Aan het begin van het park ligt het Marius van Dokkum Museum. Het museum bevindt zich in een van de mooiste panden van Harderwijk: de voormalige (anatomische) snijkamer van de Universiteit van Harderwijk. Absoluut een bezoekje waard!
De stadswandeling eindigt bij het Catharinaklooster. Dit klooster uit midden 15e eeuw, is een van de vele kloosters die Harderwijk rijk was. Na de reformatie had het klooster geen religieuze functie meer. Tegenwoordig is het Centrum voor de Kunsten er gevestigd. We lopen nog even door de voormalige kloostertuin (nu een parkeerterrein) en verlaten vervolgens het historische centrum.
Vanaf hier steken we de singel over waar we het StationsOmmetje weer oppakken. We wandelen door enkele kleine parken met waterpartijen. Via de achterzijde van de sportvelden komen we uiteindelijk weer uit bij het station. Terugkijkend op een meer dan prachtige stadswandeling bomvol hoogtepunten, stappen we op de trein.
Praktische zaken voor je bezoek aan Hanzestad Harderwijk
De stadswandeling door het oude centrum is vier kilometer lang. Als je het StationsOmmetje volledig loopt is deze zes kilometer. Wij combineerden echter de twee wandelingen. We deden daarbij wel de volledige stadswandeling, maar niet het volledige StationsOmmetje. Het deel van het StationsOmmetje dat door het oude centrum loopt hebben we achterwege gelaten. In combinatie is de route dan in totaal zeven kilometer.
Ja, voor beide wandelingen. StationsOmmetje Harderwijk: routebeschrijving en gps-track. Van de stadswandeling is er wel een routebeschrijving maar geen gps-track.
Dat hangt er vanaf. Startpunt van het StationsOmmetje is vanzelfsprekend bij het station zelf. De stadswandeling door het oude centrum start bij de Smeepoort en eindigt officieel bij het Stadsmuseum. Wij hebben echter het Stadsmuseum direct na het startpunt bezocht. We deden dit omdat we ons eerst in de geschiedenis van Harderwijk wilden verdiepen. Je kijkt dan met een andere blik naar alle bezienswaardigheden aan de route.
Ja, er zijn voldoende parkeerplaatsen en -garages in Harderwijk te vinden. Maar kom je met de auto, sla dan het StationsOmmetje volledig over en beperk je tot de stadswandeling. Parkeer in dat geval op P17, P18 of P19.
Bij het station vind je meerdere horecagelegenheden. Tijdens het StationsOmmetje zijn wij verder niets tegengekomen. Maar in het oude centrum van Harderwijk heb je veel uitstekende mogelijkheden om wat te drinken of te eten. De culinaire hotspot van Harderwijk is daarbij de Vischmarkt. Naast diverse, goede restaurants heb je hier maar liefst drie restaurants met een Michelin-vermelding: restaurant Basiliek (één ster), restaurant ‘t Nonnetje (twee sterren) en Ratatouille. Buiten de Vischmarkt zijn er overigens nog twee restaurants in Harderwijk met een Michelin-vermelding: Mamta en Chez Brochard.
Harderwijk en omgeving heeft zoveel te bieden dat je je er prima meerdere dagen kunt vermaken. In het centrum heb je enkele bijzonder charmante bed & breakfasts en (kleinschalige) hotels. Ook zijn er op het eiland van het Dolfinarium leuke boothuisjes te boeken. Verder kunnen we Hotel Baars (Best Western) aan het Kerkplein van harte aanbevelen. Klik hier voor een overzicht van alle accommodaties in Harderwijk.
Vanwege de ligging aan de rand van de Veluwe, kun je in de omgeving prachtig wandelen. Wil je dit ook, overweeg dan eens verblijf in een natuurhuisje net buiten de stad!
