In het noordwesten van Noord-Brabant ligt het Land van Heusden en Altena, ingeklemd tussen de Bergsche Maas en de Merwede. Je vindt hier schilderachtige landschappen van oude polders, uitgestrekte weilanden, slingerende rivierdijken en historische dorpen en vestingstadjes. In dit waterrijke gebied heb je daarnaast veel natuurschoon. Denk alleen al aan de Biesbosch, een van de laatste uitgestrekte zoetwatergetijdengebieden in Noordwest-Europa. De fietstocht in het Land van Heusden en Altena van fietsnetwerk.nl. voert langs de vele niet te missen hoogtepunten.
In deze blog
- Start van onze fietstocht in het Land van Heusden en Altena
- Vestingwerken en forten in het Land van Heusden en Altena
- Via de Biesbosch richting vesting Heusden
- Vestingstad Heusden
- Fort Giessen en vestingstad Woudrichem
- Einde van onze fietstocht door het Land van Heusden en Altena
- Praktische zaken voor de fietstocht door het Land van Heusden en Altena
- Dit interesseert je wellicht ook
Start van onze fietstocht in het Land van Heusden en Altena
Op deze zonovergoten dag zakken we vanuit het midden van het land af naar Noord-Brabant. Bij afslag Werkendam gaan we de snelweg af. We kennen dit plaatsje eigenlijk alleen van de verkeersinformatie op de radio. Onbewust hebben we daarom een beeld van Werkendam gevormd van niets dan opstoppingen met vervuilende auto’s. Maar zodra we van de snelweg de dijkweg nemen blijkt ons vooroordeel volkomen onterecht. We komen uit in een oer-Nederlands landschap met oude boerderijen, molens en pittoreske dijkwoningen.
Van de plaats zelf krijgen we overigens weinig mee. Want eenmaal binnen de bebouwde kom slaan we direct de parkeerplaats op bij het zwembad. Hier zetten we onze auto aan de laadpaal en brengen onze fietsen in gereedheid. Vervolgens fietsen we een klein stukje terug over de dijk naar de buurtschap Schans. Bij een schitterend dijkhuis in kasteelstijl slaan we een fietspad in. Nog geen honderd meter verder haalt een groepje wielrenners ons in. Ze gaan er als een speer vandoor. Hopelijk kunnen ze net als wij ook nog een beetje genieten van het prachtige landschap.
Vestingwerken en forten in het Land van Heusden en Altena
De geschiedenis van het Land van Heusden en Altena is diep verweven met de Nederlandse geschiedenis. De grote rivieren waartussen het Land van Heusden en Altena ingeklemd ligt, zijn altijd van strategische betekenis geweest. De regio speelde daarom lange tijd een belangrijke rol in de verdediging van ons land. Vandaag de dag getuigen goed bewaard gebleven vestingwerken en meerdere forten van deze rijke geschiedenis.
Het eerste fort dat we aan de route tegenkomen is Fort Bakkerskil. Het fort werd eind 19e eeuw gebouwd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De functie van Fort Bakkerskil was voornamelijk om de Papsluis te verdedigen. Deze sluis was de belangrijkste inlaat om het Land van Altena onder water te zetten. Dit is echter nooit gebeurd. Het fort bood tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog onderdak aan soldaten. Tegenwoordig is er een luxe Bed & Breakfast in gevestigd. Het grote terras aan de voorzijde ziet er uitnodigend uit. Maar omdat we nog maar net op pad zijn, stellen we ons bakje koffie nog even uit.
Andere forten aan de route zijn Fort Giessen en Fort Altena. Net als Fort Bakkerskil maakten ze beide deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. We fietsen er later tijdens onze fietstocht langs.
Via de Biesbosch richting vesting Heusden
Het fietspad voert ons over slingerende polderdijken naar een bijzonder bos- en waterrijke omgeving. We zien enkele plezierboten heel rustig over een rivier varen. Ook ligt een aantal motorboten op kleine binnenmeren voor anker. Ondanks de relatieve drukte op het water, ervaren we complete rust. We begrijpen de schippers wel: ze hebben een schitterend plekje midden in de natuur gevonden om te relaxen. Op een bord met fietsknooppunten lezen we dat we uitgekomen zijn bij de Biesbosch.
De Biesbosch is het grootste zoetwatergetijdengebied van Europa. Het beschermde natuurgebied bestaat uit een doolhof van kreken, rivieren, eilandjes en rietvelden. Het is het resultaat van eeuwenlange getijden en menselijke ingrepen. Hierdoor heeft de Biesbosch een ongeëvenaarde biodiversiteit en is het de thuisbasis van zeldzame planten en dieren. Voor vogelliefhebbers is de Biesbosch al helemaal een paradijs. In het gebied komen namelijk meer dan 300 verschillende vogelsoorten voor. Zoals zilverreigers, lepelaars, visarenden en zelfs zeearenden. Naast zijn natuurlijke pracht heeft de Biesbosch ook een historische betekenis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit gebied namelijk een belangrijke schuilplaats voor verzetsstrijders en onderduikers.
We vervolgen de route door een agrarisch gebied vol natuurschoon en prachtige, karakteristieke woonboerderijen. Op een informatiebord van de Biesbosch linie, lezen we dat we nu bij de Kornsche Boezem zijn, een Natura 2000-gebied. Het gebied is ontstaan in reactie op de verwoestende St. Elisabethsvloed die in 1421 de omgeving rond Altena onder water zette. Altena lag toen nog aan zee. De bewoners van het gebied legden midden 15e eeuw een dijk aan waarna het gebied ingepolderd kon worden.
Even later passeren we het prachtige Kasteel Dussen uit begin 14e eeuw. We willen er een kijkje nemen, maar vanwege een bruiloft is de tuin noch het kasteel toegankelijk. Het bruidspaar, zo stellen we, treft het enorm met het weer!
Vestingstad Heusden
De route leidt ons verder parallel aan de Bergsche Maas via Drongelen naar Genderen. Hier verwachten we dat we het fietspad moeten volgen naar het oostelijker gelegen Heusden. We zijn tenslotte in het Land van Heusden en Altena. Maar niets is minder waar: bij fietsknooppunt 58 slaan we linksaf richting het noorden! Wat blijkt? Aan het prille begin van de 20e eeuw werd de Bergsche Maas aangelegd. Het Land van Heusden en Altena wordt sindsdien doorsneden. Heusden ligt ten zuiden van de rivier en valt daarmee buiten het Land van Heusden en Altena.
Even overwegen we om een bezoek te brengen aan het stokoude Heusden. Het vestingstadje schijnt namelijk de tien kilometer omfietsen dubbel en dwars waard te zijn. Maar omdat we nog aardig wat kilometers voor de boeg hebben, besluiten we ons bezoek uit te stellen tot een volgende fietstocht.
Fort Giessen en vestingstad Woudrichem
Op weg naar vesting Woudrichem komen we eerst door het pittoreske Uitwijk. Dit dorpje, gelegen op een donk (verhoging), bestaat al sinds 800. We parkeren onze fietsen en wandelen even door een doolhof aan smalle stegen naar de kerk. Dit kerkje stamt uit begin 12e eeuw. Er staan zoveel oude woningen omheen dat de toren ons enige oriëntatiepunt is.
Snel daarna bereiken we Fort Giessen. Dit fort werd aan het einde van de 19e eeuw gebouwd om een directe aanval op de vesting Woudrichem te voorkomen. Hef heeft echter nooit een actieve militaire functie gehad. Wel was het tijdens de Eerste Wereldoorlog bemand. Daarna diende het fort als opslagplaats voor het leger, de politie en douane. Met de fiets aan de hand lopen we naar de toegangspoort. Maar het zit ons niet mee: deze dag is Fort Giessen gesloten. Het fort gaat slechts een paar keer per maand open voor het publiek.
Zodra we echter bij de vesting Woudrichem aankomen, zijn we onze eerdere teleurstelling snel vergeten. Dit leuke en charmant vestingstadje biedt een rijke geschiedenis, schilderachtige straatjes en eeuwenoude huizen en andere gebouwen. Er hangt een unieke sfeer die ons terugvoert in de tijd. We zijn er eerder al eens geweest toen we een wandeling maakten naar Slot Loevestein. Maar ook nu weet het stadje ons enorm te bekoren. Op deze mooie, zonnige dag is het er – niet verwonderlijk – gezellig druk. De horeca doet goede zaken.
Einde van onze fietstocht door het Land van Heusden en Altena
Het laatste deel van de fietsroute voert ons door een oud polderschap met vele molens naar Fort Altena. Dit fort werd gebouwd in het midden van de 19e eeuw als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het diende ter verdediging van de Uppelsche Dijk en de weg van Gorinchem naar Breda. Eind 19e eeuw werd het fort verbouwd en extra versterkt. Er hebben geen gevechten plaatsgevonden. Na de Tweede Wereldoorlog was het fort tijdelijk nog een interneringskamp voor collaborateurs.
Pas sinds 2003 is het fort open voor het publiek. Op gezette weekenddagen worden er om 14.00 uur rondleidingen gegeven. Met onze fiets lopen we het fortterrein op. Er zijn enkele terrassen die vol staan met tafels en stoelen. Maar we zien er helemaal niemand. Zelfs geen personeel. We keren dan ook om en fietsen over de oer-Nederlandse dijkweg terug naar Werkendam. Onze fietstocht zit er alweer op. Nog vol van mooie indrukken rijden we vermoeid maar voldaan huiswaarts.
Praktische zaken voor de fietstocht door het Land van Heusden en Altena
De fietstocht Land van Heusden en Altena is iets meer dan 61 kilometer lang. Neem je alle afstapmomenten ook op in de route, dan wordt de tocht ongeveer 63 kilometer in totaal.
Op de website van fietsnetwerk.nl kun je de fietsroute Land van Heusden en Altena kosteloos downloaden. Daar kun je ook naar eigen wens een of meer afstapmomenten toevoegen aan de route.
De “Land van Heusden en Altena”-route is een knooppuntenroute. Je kunt de tocht dus bij ieder knooppunt starten. Er is geen officieel startpunt. Wij hebben onze eigen auto geparkeerd in Werkendam omdat je daar laadpalen hebt. Maar een ander geschikt startpunt is het parkeerterrein Werkendam A27 Oost. Het ligt pal bij afslag Werkendam aan de A27. Vanaf hier kun je ook lopend naar Fort Altena. Een ander geschikt startpunt is bij Fort Bakkerskil, net ten noorden van Nieuwendijk. In dit fort zit tegenwoordig een Bed & Breakfast waar je zelfs fietsen kunt huren! Een laatste geschikt startpunt dat we willen noemen is Woudrichem. Niet ver van de stadspoort bij de Schapendam is er een parkeerterrein.
Kom je met de trein dan is NS-station Gorinchem het handigste startpunt. Neem vanaf het station het fietspad parallel aan de A27 over de Merwede. Fiets daarna door Sleeuwijk naar Fort Altena. Hier begin je in dit geval aan de fietstocht. Dit startpunt ligt op ongeveer 7,5 kilometer afstand van het station.
De meeste afstapmomenten die fietsnetwerk.nl in de route heeft opgenomen liggen direct aan de route. Hier kom je dus sowieso langs. Je kunt dan ook ter plekke besluiten of je wel of niet een afstapmoment inlast. De route voert overigens niet langs of door Heusden. Toch is dit vestingstadje een bezoek meer dan waard. Om hier te komen sla je bij knooppunt 58 niet linksaf naar Genderen maar rijd je rechtdoor. Neem vervolgens de Heusdense brug over de Bergsche Maas. Je fietst vanaf hier parallel aan de rivier naar de vestingstad. Je rijdt dan ongeveer vijf kilometer per enkele reis om.
Aan de route liggen vele horeca-etablissementen:
- Genderen: 't Hart van Genderen
- Hank: DOCKS vissershang, een mooi plekje bij de Biesbosch. En verder nog Kareltjes in het dorp zelf.
- Nieuwendijk: Fort Bakkerskil
- Werkendam: Fort Altena met een fraai terras
- Woudrichem: in het centrum van de vesting heb je voldoende horeca. Maar ook er direct omheen zijn er leuke opties om iets te eten of te drinken.
Wil je deze meer dan prachtige, afwisselende fietstocht samen met iemand maken, maar weet je niet met wie? Word klupper en vind nieuwe mensen om leuke activiteiten mee te organiseren. Klup is een online sociaal platform waarin actieve 50-plussers elkaar kunnen ontmoeten om leuke dingen met elkaar te ondernemen.
