Stammen bezoeken in de omgeving van Ambalavao

Ambalavao is een leuk plaatsje gelegen aan de RN 7 op weg naar het zuiden. Het meest bekend is het dorp vanwege de wekelijkse zeboemarkt op woensdag. Voor ons was de reden van een bezoek aan Ambalavao een kennismaking met de Betsileo-stam. Deze bevolkingsgroep komt in de regio veel voor.

Betsileo, de “onzichtbaren”

De Betsileo vormen zo’n 12% van de totale bevolking van Madagaskar. De naam betekent in het Malagassisch “de onzichtbaren”. Hoe ze aan deze naam komen is ons helaas onbekend, onze gids kon het ook niet verklaren. Ze leven vooral op de centrale hoogvlakten van het land en beschouwen Fianarantsoa als hun hoofdstad.

Veel Betsileo zijn boeren. Het verbouwen van rijst is hun belangrijkste activiteit. De hele familie is hierbij betrokken. Zo zagen wij op onze wandeling door de omgeving van Ambalavao dat een jongetje werd “onderwezen” in het bedienen van de ploeg, die door twee zeboes werd voortgetrokken.

In de omgeving van Ambalavao liggen kleine gehuchten waar Betsileo-families wonen. Meestal bestaan ze uit enkele huizen die men zelf bouwt. De meeste zijn van leem en zeboemest, op de kanten versterkt met stenen. Enkele hebben een volledig gemetseld huis van stenen. Tijdens onze wandeltocht door de omgeving van Ambalavao zagen we bij een rivier een hele familie stenen maken. Modder vermengd met zeboemest werd in een mal gestort. Vervolgens moesten deze uitharden en werden de gedroogde stenen gebakken boven een vuur. In totaal zou het weken duren voordat de familie genoeg stenen had om hun huis te bouwen.

Prachtige wandeling door de omgeving van Ambalavao

Om meer kennis te maken met de prachtige omgeving rond deze plaats en om de gebruiken van de Betsileo-stam te kunnen zien, hebben we een dag rondgewandeld met een gids. Onze gids Gégé was van Alefa Tours in Ambalavao. Hij weet ontzettend veel van de regio en de Betsileo en het is een aardige man die uitstekend Engels spreekt. Een absolute aanrader om een dergelijke wandeling met hem te maken. Wij hadden hem geboekt via ons hotel. Hij heeft geen website, maar wel een e-mailadres: tovomario@gmail.com.

De markt van Ambalavao was ons eerste doel. Markten zijn voor Betsileo heel belangrijk. Hier proberen zij hun landbouwproducten te verkopen. Daarnaast koopt men er het voedsel in die men niet zelf verbouwt, hun kleding en gebruiksvoorwerpen. Veel kinderen waren heel enthousiast en wilden met ons op de foto. Ze vinden het geweldig als je daarna het resultaat aan hen laat zien. Ze verwonderen zich erover dat ze zichzelf bekijken.

Roodgekleurde paden

Na het dorp sloegen we al snel de roodgekleurde zandpaden in. Het is ongelooflijk wat er op die paden allemaal aan je voorbij trekt. Natuurlijk veel mensen te voet. De vrouwen dragen hun spullen op hun hoofd, mannen zien we dat nauwelijks doen. Op gammele fietsen vervoert men van alles, soms hele zware ladingen door het mulle zand. Vaak loopt men naast de fiets omdat het gewoon te moeilijk is om hier te fietsen. En natuurlijk komen er veel houten karren voorbij, voortgetrokken door zeboes. Sommige heel hoog beladen met gedroogd gras, waar weer een familie op zit. Iedereen zwaait enthousiast naar ons of roept ons wat toe. Kinderen lopen graag een stukje mee, en pakten dan onderweg onze handen vast.

We maakten deze wandeling op een zaterdag. Voor veel Betsileo is dat een kerkdag. Regelmatig passeerden ons mooi aangeklede families op weg naar een kerk in Ambalavao. Jammer dat er zoveel stof op hun mooie kleren komt als ze dit pad moeten lopen.

Ontvangst bij een Betsileo-familie

In de diverse nederzettingen die we onderweg passeerden, kende onze gids de bewoners wel. Zo lieten zij zien hoe ze leefden en welke tijdrovende werkzaamheden zij moeten verrichten om bijvoorbeeld eten te maken. We konden nog even helpen bij het sorteren van de zelfverbouwde koffiebonen. Eigenlijk staat iedere dag bij de Betsileo in het teken van zorgen voor eten, werken op het land en het wassen van de kleding in de rivier.

Bij een familie mochten we binnen kijken in hun schamele huis. Het was een ruimte met in een hoek een paar matrassen. Meer was het niet. Men leeft buiten en als het donker wordt is het voor de meeste mensen tijd om te gaan slapen. Een van de dochters had enkele weken daarvoor een kindje gekregen en was druk bezig met voeden. Moeder maakte voor ons als traktatie een aantal zoete aardappels met een gortdroge smaak klaar. Omdat het ongepast is om iets te laten staan, hebben we alles opgegeten. Het viel niet mee maar we wilden onze gastvrouw niet beledigen.

Hierna liepen we weer langs de rijstvelden, riviertjes over stoffige zandpaden terug naar Ambalavao. Het was een geweldig mooie tocht door een prachtig landschap. Maar vooral het dagelijkse leven van de Betsileo maakte op ons een diepe indruk.

Andere activiteiten in Ambalavao

In deze regio komt een bijzondere zijderups voor. In het noorden van het dorp, gelegen aan de RN 7 is een kleine workshop, Soalandy genaamd, waar het hele productieproces van de zijde wordt uitgelegd. Leuk om te zien en natuurlijk kun je er diverse zijden sjaals kopen.

Daarnaast is het de moeite waard een bezoek te brengen aan de “Fabrique de Papier Antaimoro”. Hier maakt men van een speciaal papier mooie kunstwerken met ingedrukte bloemen op het papier. Het hele productieproces is te zien. Het papierfabriekje is bij het hotel Aux Bougainvillees in het centrum van het dorp.

De wekelijkse zeboemarkt

Als je op woensdag in Ambalavao bent, dan mag een bezoek aan de wekelijkse zeboemarkt niet ontbreken. Waarschijnlijk heb je de dag ervoor al heel veel zeboe kuddes richting het dorp zien lopen, nauwlettend gadegeslagen door hun eigenaren. Op woensdagochtend vindt net ten zuidoosten van Ambalavao de markt plaats, die de grootste van heel Madagaskar is. Handelaren staan er met hun zeboes en proberen die te verkopen. Voor ons als bezoeker zijn alle kuddes nauwelijks uit elkaar te houden, maar de eigenaren schijnen hiervoor een goed systeem te hebben. Het is een drukte van belang, zeker tussen 10 en 11:30 uur. Je moet er wel tegen kunnen dat men in Madagaskar de rechten van de dieren minder belangrijk vindt: de eigenaren slaan regelmatig wild en hard met hun houten stokken op de zeboes. Ondanks dit is een bezoek aan de zeboemarkt een indrukwekkend schouwspel.

Praktische zaken

Hotels in Ambalavao

Residence du Betsileo. Mooi koloniaal gebouw met een gezellige sfeer. Kamers zijn simpel, maar netjes. Vraag een kamer aan de achterzijde vanwege straatlawaai. Het restaurant was top, maar de Franse chef-kok heeft het net verkocht aan Malagassiërs. De vraag is hoe de kwaliteit over een jaar is. Nu ik er met tussenpozen alweer tweemaal heb gegeten, kan ik zeggen dat het zeker de moeite waard is om te lunchen of dineren in dit restaurant. In de middag kun je heerlijk in de besloten tuin zitten. ’s Avonds geniet je van een heerlijke maaltijd in het gezellige restaurant. Wil je het hotel en/of restaurant reserveren, dan kun je mailen naar residencedubetsileo@gmail.com.

Aux Bougainvillees. Leuk hotel met kamers verspreid over een rustig parkje. Simpele maar comfortabele kamers. Het hotel wordt door touroperators frequent bezocht. Ondanks de centrale ligging zeer rustig. De kleine papierfabriek ligt op hetzelfde complex.

Betsileo Country Lodge. Sinds 2017 voert een Nederlands echtpaar hier de scepter. Mooie, simpele bungalows met een prachtig uitzicht op de bergen en omgeving. Lekker zwembad. Het ligt zo’n acht kilometer ten zuiden van Ambalavao. Het restaurant is prima.

Geldzaken in Ambalavao

Hoewel diverse bronnen, waaronder Lonely Planet, aangeven dat er geen bank is in Ambalavao, is dat inmiddels achterhaald. Toen wij er in mei 2019 waren, zagen we twee banken. Bij de een kon alleen met een Visa creditcard gepind worden. Bij de andere bank was het mogelijk om ook met Mastercard te pinnen. Er was geen BFV-SG bank, waar pinnen met Maestro mogelijk is.