Onze reis in het najaar naar de oostelijke Algarve startte met de bekende Via Algarviana wandelroute. Maar wat begon als wandelavontuur, eindigde als een onverwachte culturele ontdekkingstocht. In Castro Marim werden we verrast door de fascinerende zoutpannen. Deze eeuwenoude traditie wordt hier nog steeds in ere gehouden. Onze reis kreeg een perfecte afsluiting in het nabijgelegen Vila Real de Santo António. Dit stadje heeft een rijke geschiedenis en verrassende architectuur. Deze twee plaatsen in het oosten van de Algarve vulden onze kennismaking met de Via Algarviana perfect aan.
De zoutpannen van Castro Marim
Direct na onze rondwandeling over de PR9 CTM van de Via Algarviana, neemt onze gids Joana van Loulé Rural ons mee naar Castro Marim. Die wandeling was niet lang, maar heeft onze eetlust wel flink aangewakkerd. We parkeren de auto en lopen direct naar een restaurant zonder eerst in het dorpje rond te kijken.
Tot onze verbazing is het plaatsje rustig, maar het restaurant – A Tasca Medieval – juist afgeladen vol. Het lijkt wel of het hele dorp hier zit te eten! Gelukkig weet Joana toch een tafeltje te regelen. Tijdens de smakelijke lunch horen we voornamelijk Spaans om ons heen. Joana vertelt dat Castro Marim dagelijks veel Spaanse bezoekers trekt uit het nabijgelegen buurland. Die komen hier dan lunchen om vervolgens terug te keren naar hun eigen land.
Op naar de zoutpannen
Na een heerlijke lunch wandelen we terug naar de parkeerplaats voor onze afspraak met Jorge Raiado. We genieten nog even van de warme najaarszon terwijl we op hem wachten. Een auto komt aangereden en een breed grijnzende man stapt uit: Jorge is gearriveerd!
Met tomeloze energie begint Jorge direct te vertellen over Castro Marim en zijn beroemde zoutpannen. We starten onze wandeling bij de Revelim de Santo António, een oud fort uit midden 17e eeuw. Jorge legt uit dat dit verdedigingswerk direct naar Spanje gericht was en de wetlands overzag. Het fort diende als uitkijkpost om de rivier in de gaten te houden en waarschuwingen door te geven.
Terwijl we richting de zoutpannen lopen, geeft Jorge ons een snelcursus geschiedenis. De zoutwinning in Castro Marim gaat terug tot de Feniciërs, lang voor de Romeinen hier aankwamen. “Deze zoutpannen behoren tot de oudste van Portugal”, vertelt Jorge trots. “Ze worden al meer dan 2000 jaar gebruikt.” De Feniciërs hadden het zout voornamelijk nodig om hun vis te conserveren. Toen de Romeinen het gebied veroverden, bouwden ze op deze kennis voort. Ze verhoogden de productie enorm en gebruikten het zout voor hun beroemde garum, een gefermenteerde vissaus.
“Wisten jullie dat het woord ‘salaris’ van zout komt?”, vraagt Jorge. “Romeinse soldaten werden deels in zout uitbetaald, zo waardevol was het.” Door de eeuwen heen bleef zout een belangrijke handelswaar en inkomstenbron voor Castro Marim. In de 16e eeuw, tijdens Portugal’s maritieme expansie, werd zout nog waardevoller voor de conservering van kabeljauw en andere vis. De unieke ligging tussen de Guadiana rivier en de Atlantische Oceaan zorgt voor perfect water voor zoutproductie.
Begraafplaats met een verhaal
We passeren het Cemitério de Castro Marim, waar Jorge smeuïge verhalen over vertelt. “Dit kerkhof heeft een fascinerende geschiedenis”, vertelt hij terwijl we langs de witgekalkte muren lopen. “Wisten jullie dat Castro Marim eeuwenlang een verbanningsoord was voor veroordeelden uit heel Portugal?” Tussen 1421 en 1850 werden naar schatting 3.000 bannelingen hierheen gestuurd. Veel van hen liggen hier begraven, ver van hun geboorteplaats.
Jorge wijst naar een ouder gedeelte van de begraafplaats. “In de Portugese traditie werden de overledenen eerst in het kerkhof begraven. Later werden hun botten verplaatst naar een gemeenschappelijk ossuarium.” Hij vertelt dat het kerkhof onlangs is uitgebreid met bijna 200 nieuwe grafplaatsen. “De oude en nieuwe delen vertellen samen het verhaal van ons dorp”, glimlacht hij. “Van verbanningsoord tot een plek waar mensen graag komen voor het zout én de geschiedenis.”
De zoutpannen van Salmarim
Bij de zoutpannen aangekomen krijgen we uitgebreide uitleg over het zoutwinningsproces. Jorge legt uit hoe hij in 2007 Salmarim (het familiebedrijf van zijn schoonvader) overnam en zijn leven compleet veranderde. “Ik werkte in vastgoed, maar tijdens een zomer hier bij de zoutpannen werd ik verliefd op dit ambacht”, vertelt hij met een twinkeling in zijn ogen. Samen met zijn vrouw besloot hij zich volledig te richten op “fleur de sel”, de delicate zoutkristallen die op het wateroppervlak drijven.
“Wat je hier ziet zijn waarschijnlijk de oudste zoutpannen van Castro Marim”, vertelt Jorge trots terwijl hij ons rondleidt door een netwerk van ondiepe bassins. Het zeewater stroomt via kanalen de zoutpannen binnen, waar het langzaam verdampt in de zon. “De meeste zoutkristallen zinken naar de bodem en worden gewoon zeezout”, legt hij uit. “Maar de fleur de sel vormt een delicate korst op het wateroppervlak. Die kunnen we alleen oogsten op zonnige, droge dagen met een langzame, gestage wind.”
Jorge toont ons hoe het zout wordt geoogst in het natuurreservaat van Castro Marim, dat meer dan 300 hectare beslaat. “We zijn hier om te behouden wat we hebben”, zegt hij terwijl hij ons de verschillende tinten van de zoutpannen laat zien. Het is een idyllische plek waar de Guadiana-rivier de Atlantische Oceaan ontmoet.
Wat ooit een familiebedrijf was dat leed onder het verdwijnen van de conservenindustrie, is nu een succesvol bedrijf geworden waar zout de hoofdrol speelt. Jorge en zijn vrouw Sandra hebben niet alleen geïnvesteerd in kwaliteit, maar ook in innovatie. Ze werken samen met de Universiteit van de Algarve om de ideale omstandigheden voor de vorming van fleur de sel te begrijpen.
Het oogsten van de fleur de sel
Nu moeten we zelf aan de slag met een speciale houten schep. We schrapen voorzichtig de dunne laag zoutkristallen van het wateroppervlak. Het vraagt meer precisie dan we hadden verwacht!
Jorge vist kleine garnaaltjes uit een van de zoutpannen en nodigt ons uit ze te proeven. We kijken elkaar twijfelend aan, maar wagen toch de sprong. De levende garnaaltjes smaken verrassend goed!
Zoutproeverij
Hierna gaan we naar een grote, rustieke schuur die dienst doet als proeverij en winkel. Jorge heeft hier al zijn zoutproducten uitgestald in prachtige verpakkingen. Hij nodigt ons uit voor een heuse zoutproeverij. “Eerst gaan we het verschil proeven tussen gewoon zeezout en fleur de sel”, legt hij uit. Hij snijdt een sappige vleestomaat in plakken en strooit op de ene helft gewoon zeezout en op de andere fleur de sel.
“Proef eerst de tomaat met het gewone zeezout”, instrueert hij ons. De tomaat smaakt goed, maar wanneer we daarna de plak met fleur de sel proeven, zijn we verbaasd. “Wow, wat een verschil!”, roepen we uit. De fleur de sel smelt direct op de tong en brengt de smaak van de tomaat op een subtiele manier naar boven. Jorge legt uit dat fleur de sel bestaat uit delicate kristallen die rijk zijn aan mineralen en sporenelementen. “Het is eigenlijk de room van het zout”, lacht hij.
We proeven de fleur de sel ook op andere levensmiddelen: een stukje brood met olijfolie, wat lokale kaas en zelfs een stukje pure chocolade. Bij elk hapje ontdekken we nieuwe smaaknuances. De witte wijn die Jorge erbij schenkt, maakt de proeverij compleet. We zijn het er allemaal over eens: fleur de sel is een openbaring!
Het kasteel van Castro Marim als waardige afsluiter
Na afscheid te hebben genomen van Jorge hebben we nog wat tijd over. We besluiten het kasteel van Castro Marim te bezoeken, dat trots uittorent boven het dorpje. Dit middeleeuwse kasteel werd gebouwd in 1274 door koning Afonso III van Portugal. Het kasteel diende als grensversterking tegen Spaanse invallen. In de eerste helft van de 14e eeuw diende het zelfs als hoofdkwartier van de Orde van Christus.
We maken nog net de zonsondergang mee vanaf de kasteelmuren, een perfect einde van onze dag. De ondergaande zon kleurt de zoutpannen in magische tinten roze en oranje. Joana brengt ons daarna naar Vila Real de Santo António, waar we de laatste nacht van onze Algarve-trip gaan doorbrengen.
Vila Real de Santo António, een koninklijk grensstadje
Joana brengt ons via een smalle parallelweg naar onze accommodatie in Vila Real de Santo António. De hoofdstraat blijkt afgesloten vanwege een gezellige avondmarkt op het centrale plein. We zijn benieuwd naar de Pousada waar we zullen overnachten. Joana is dat ook en loopt nieuwsgierig met ons mee naar de ingang.
Bij binnenkomst valt onze mond open van verbazing over de schoonheid van het interieur. De lobby ademt een sfeer van klassieke elegantie met een moderne twist. Grote kroonluchters hangen aan het plafond en verlichten de marmeren vloeren. De receptionist verwelkomt ons met een glimlach en een glas lokale portwijn.
Onze kamer blijkt nog mooier dan we hadden durven dromen. Het hoge plafond en de grote ramen geven een gevoel van ruimte. De inrichting is stijlvol klassiek met een comfortabel kingsize bed en antieke meubels. Maar we hebben ook airconditioning, een moderne badkamer en snelle wifi. Het beste van twee werelden!
De avondmarkt op Praça Marquês de Pombal
Na een heerlijke maaltijd op het terras van onze Pousada wandelen we het centrale plein op, de beroemde Praça Marquês de Pombal. Het plein bruist van activiteit door de avondmarkt die er plaatsvindt. Overal staan kraampjes met lokale producten, handwerk en lekkernijen. Kinderen rennen vrolijk rond terwijl ouderen rustig op bankjes zitten te kletsen.
Het valt ons op hoe gemoedelijk de sfeer is, met een mix van locals en toeristen. Families met kinderen, stelletjes en groepjes vrienden genieten samen van de warme avond.
Een wandeling naar de jachthaven
Na het verkennen van het plein besluiten we door te lopen naar de marina. De jachthaven ligt aan de Guadiana-rivier, die de natuurlijke grens vormt met Spanje. We volgen de Avenida da República, een brede laan met prachtige neoklassieke gebouwen. De witte gevels steken mooi af tegen de pikzwarte avondlucht.
De geschiedenis van Vila Real de Santo António is fascinerend en uniek in Portugal. Anders dan andere Portugese steden werd deze plaats in recordtijd gebouwd als een volledig nieuwe stad. De markies van Pombal wilde een moderne handelsstad creëren om de Spaanse invloed te beperken. De stad werd in minder dan twee jaar voltooid, een indrukwekkende prestatie voor die tijd.
Bij de marina aangekomen zien we tientallen jachten en vissersboten zachtjes wiegen op het water. Aan de overkant van de rivier zijn de lichtjes van Ayamonte in Spanje te zien. Het is bijzonder om zo dicht bij een ander land te staan. Sommige boten varen nog laat op de rivier, hun lichtjes dansen op het donkere water.
Afscheid van de Algarve
Met tegenzin keren we terug naar onze Pousada, wetend dat we morgenochtend op tijd moeten opstaan. Onze vlucht vanaf Faro naar Nederland vertrekt al vroeg in de ochtend. We hadden graag meer tijd doorgebracht in dit prachtige stadje aan de oostkant van de Algarve.
We hopen ooit terug te keren naar deze bijzondere regio van Portugal. Er is nog zoveel meer te ontdekken in het oostelijke deel van de Algarve. De combinatie van geschiedenis, natuur en gastvrijheid heeft ons hart gestolen. Vila Real de Santo António, Castro Marim, Alcoutim en de Via Algarviana verdienen meer van onze tijd.
Terwijl we in slaap vallen, dromen we al van een volgende reis. Dan zullen we meer tijd nemen om dit deel van Portugal verder te verkennen. Tot die tijd koesteren we de herinneringen aan deze korte maar intense kennismaking met het oosten van de Algarve.
Praktische informatie over Castro Marim en Vila Real de Santo António
Castro Marim en Vila Real de Santo António liggen in het oosten van de Algarve, vlakbij de grens met Spanje. Je bereikt ze makkelijk met de auto via de A22 snelweg. Vanaf Faro is het ongeveer 1 uur met de (huur)auto. Er zijn ook busverbindingen vanuit Faro en andere Algarve-steden. Vila Real de Santo António ligt direct aan de rivier de Guadiana, die de grens vormt met Spanje.
De hoogtepunten zijn het middeleeuwse kasteel, het fort Revelim de Santo António met de witte molen, de zoutpannen en het historische kerkhof. Ook het natuurreservaat rondom de zoutpannen is prachtig.
De zoutpannen zijn meer dan 2000 jaar oud en behoren tot de oudste van Portugal. Ze zijn open voor bezoekers, vaak met rondleidingen zoals die van Jorge Raiado, waar je het zoutwinningsproces leert kennen.
De lente en vroege herfst zijn ideaal vanwege het milde weer. In de zomer kan het erg warm zijn, maar dan is het zoutwinningseizoen in volle gang en zie je het proces op zijn best.
Ja, de plaatsen liggen slechts enkele kilometers van elkaar. Een dagtrip is goed te doen, zeker met een auto of taxi.
Het natuurreservaat van de zoutpannen is een belangrijk beschermd gebied met veel vogels en unieke flora. Ook de omliggende wetlands en de rivier de Guadiana bieden mooie wandel- en vogelspotmogelijkheden.
Vila Real is een geplande stad uit de 18e eeuw, gebouwd na de aardbeving van Lissabon. Het heeft een strak, geometrisch stratenpatroon en een rijke geschiedenis als grensstad. De ligging aan de rivier en de nabijheid van Spanje geven het een bijzondere sfeer.
Je kunt te voet of met de auto de brug over de Guadiana rivier nemen naar het Spaanse stadje Ayamonte. Er is ook een veerdienst in het hoogseizoen.
Castro Marim heeft een beperkt maar kwalitatief goed aanbod aan restaurants. Een absolute aanrader is A Tasca Medieval, een klein en sfeervol restaurant waar je kunt genieten van traditionele Portugese gerechten en goede lokale wijnen. Ook Zé da Tasca Petiscos is populair vanwege de huisgemaakte gerechten en gezellige sfeer. Voor verse vis en authentieke smaken kun je terecht bij Restaurante O Infante. Deze plekken bieden een heerlijke culinaire ervaring in een ontspannen, dorpse setting.
Vila Real de Santo António heeft een mooi aanbod aan uitstekende restaurants, vooral bekend om hun verse vis en lokale specialiteiten. Drie aanraders die je niet mag missen zijn:
- Restaurante Cuca: bekend om zijn verse zeevruchten en mediterrane gerechten, met een gezellige en sfeervolle ambiance.
- Taberna Do 16: een populaire plek voor traditionele Portugese gerechten en lokale wijnen, waar je authentiek kunt genieten.
- Vegood: favoriet bij zowel locals als toeristen, met een breed aanbod aan mediterrane en internationale gerechten, ook geschikt voor vegetariërs.
In Castro Marim vind je kleinschalige, sfeervolle accommodaties die perfect passen bij de rustige, dorpse sfeer. Enkele goede opties zijn:
- Aroucas Turismo e Natureza: een charmant hotel met een rustige ligging, een dakterras met zwembad en een mooie tuin. Gasten prijzen de vriendelijke service en het uitzicht. Perfect voor natuurliefhebbers en rustzoekers.
- Castro Marim Golfe and Country Club: een groot resort met villa’s, gelegen in een uitgestrekt natuurgebied met uitzicht op de Atlantische Oceaan en de rivier de Guadiana. Ideaal voor golf- en natuurliefhebbers.
- Villa Salinas in Castro Marim By Wave Algarve: comfortabele accommodatie met gratis wifi, terras en tuin. Centraal gelegen en geschikt voor gezinnen en groepen.
Vila Real de Santo António heeft een breder aanbod, van luxe hotels tot appartementen. Enkele aanraders zijn:
- Bordoy Grand House Algarve: een stijlvol hotel met moderne faciliteiten, op korte afstand van het centrum en de rivier. Gasten prijzen de vriendelijke service en het comfort.
- Villa Marquez Apartments: ruime appartementen met airconditioning en gratis wifi, ideaal voor gezinnen of langere verblijven.
- Pousada de Vila Real de Santo António: een luxe accommodatie in historische gebouwen aan het centrale plein, met een elegante inrichting en uitstekende voorzieningen.
